Carl Gustaf Wrangel: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzono nową stronę "{{Osoba infobox |osoba=Carl Gustaf Wrangel |grafika_osoba=Carl Gustaf Wrangel.jpg |grafika_opis= |funkcja=gubernator Pomorza |urodziny_data=13 grudnia 1613 |urod...") |
|||
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
W latach [[1648]]-[[1653]] i [[1656]]-[[1676]] był generalnym gubernatorem szwedzkiego Pomorza i kanclerzem uniwersytetu w Greifswaldzie. Rezydował głównie na [[Zamek Książąt Pomorskich| | W latach [[1648]]-[[1653]] i [[1656]]-[[1676]] był generalnym gubernatorem szwedzkiego Pomorza i kanclerzem uniwersytetu w Greifswaldzie. Rezydował głównie na [[Zamek Książąt Pomorskich| | ||
zamku]] w [[Szczecin|Szczecinie]], stolicy szwedzkiego Pomorza. Drugą rezydencja był zamek w Wolgast. | zamku]] w [[Szczecin|Szczecinie]], stolicy szwedzkiego Pomorza. Drugą rezydencja był zamek w Wolgast. | ||
| − | Jako kanclerz nawiązał kontakty z profesorami uczelni, korespondował m.in. | + | Jako kanclerz nawiązał kontakty z profesorami uczelni, korespondował m.in. z [[Abraham Battus|Abrahamem Battusem]] i [[Matthäus Tabbert|Matthäusem Tabbertem]]. |
W Szczecinie bliskie relacje łączyły go z [[Johannes Micraelius|Johannem Micraeliusem]]. | W Szczecinie bliskie relacje łączyły go z [[Johannes Micraelius|Johannem Micraeliusem]]. | ||
Wbrew woli większości profesorów rektorem [[Pedagogium]] w [[1664]] roku, został popierany przez Wrangla [[Johann Georg Tremellius|Johann Georg Tremellius]]. | Wbrew woli większości profesorów rektorem [[Pedagogium]] w [[1664]] roku, został popierany przez Wrangla [[Johann Georg Tremellius|Johann Georg Tremellius]]. | ||
| + | [[Plik:Zarzadzenie_Wrangla.jpg|300px|thumb|left|Zarządzenie z 1650 r. dotyczące odstrzału zwierzyny i wyrębu lasów na Pomorzu, podpisane przez C.G. Wrangla]] | ||
Carl Gustaw Wrangel był człowiekiem majętnym. Posiadał dobra na Pomorzu, w prowincji Bremen, Verden, w Szwecji, Finlandii i Kurlandii. Wśród ponad tuzina zamków, najbardziej wystawne znajdowały się w Stralsundzie, Wrangelsburgu (okolice Wolgast), Spyker (Rugia). Najbardziej okazały i bogato wyposażony był barokowy zamek w Skokloster, wybudowany w latach [[1654]]-[[1676]], wykazujący podobieństwo do zamku Ujazdowskiego w Warszawie. W Skokloster znajdują się dzieła sztuki oraz zabytkowe polonika, przywiezione przez Wrangla jako zdobycze wojenne. Biblioteka zamkowa była naówczas największą prywatną książnicą w Szwecji i liczyła w [[1676]] roku ponad 2400 tomów. Obecnie kolekcja poloników obejmuje ponad 200 książek i druków, wśród których jest wiele unikatów<ref> Polonika ze zbiorów zamku Skokloster : katalog, oprac. M. Eder przy współpr. E. Westin Berg, red. nauk. t. D. Chemperek, Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.</ref>. | Carl Gustaw Wrangel był człowiekiem majętnym. Posiadał dobra na Pomorzu, w prowincji Bremen, Verden, w Szwecji, Finlandii i Kurlandii. Wśród ponad tuzina zamków, najbardziej wystawne znajdowały się w Stralsundzie, Wrangelsburgu (okolice Wolgast), Spyker (Rugia). Najbardziej okazały i bogato wyposażony był barokowy zamek w Skokloster, wybudowany w latach [[1654]]-[[1676]], wykazujący podobieństwo do zamku Ujazdowskiego w Warszawie. W Skokloster znajdują się dzieła sztuki oraz zabytkowe polonika, przywiezione przez Wrangla jako zdobycze wojenne. Biblioteka zamkowa była naówczas największą prywatną książnicą w Szwecji i liczyła w [[1676]] roku ponad 2400 tomów. Obecnie kolekcja poloników obejmuje ponad 200 książek i druków, wśród których jest wiele unikatów<ref> Polonika ze zbiorów zamku Skokloster : katalog, oprac. M. Eder przy współpr. E. Westin Berg, red. nauk. t. D. Chemperek, Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.</ref>. | ||
| Linia 46: | Linia 47: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | |||
*[http://historiesajten.se/visainfo.asp?id=30 Carl Gustaf Wrangel] [online]. [Przeglądany 17 listopada 2016]. | *[http://historiesajten.se/visainfo.asp?id=30 Carl Gustaf Wrangel] [online]. [Przeglądany 17 listopada 2016]. | ||
*Losman Arne, Szwedzcy namiestnicy Pomorza Zachodniego w XVII w. jako spadkobiercy książąt zachodniopomorskich, [w:] Mecenat artystyczny książąt Pomorza Zachodniego, Szczecin, 1990, s. 185-188. | *Losman Arne, Szwedzcy namiestnicy Pomorza Zachodniego w XVII w. jako spadkobiercy książąt zachodniopomorskich, [w:] Mecenat artystyczny książąt Pomorza Zachodniego, Szczecin, 1990, s. 185-188. | ||
| + | *[http://polskieslady.se/skoloster.htm Skokloster] [online]. [Przeglądany 17 listopada 2016]. | ||
*Wrangel, Karl Gustav von (1613-1676), [w:] Encyklopedia Britannica, Ed. 11, 1911, Vol. 28, s. 839. | *Wrangel, Karl Gustav von (1613-1676), [w:] Encyklopedia Britannica, Ed. 11, 1911, Vol. 28, s. 839. | ||
{{AutorP|[[Użytkownik:Stdr|Agata Michalska]]}} | {{AutorP|[[Użytkownik:Stdr|Agata Michalska]]}} | ||
| + | {{RedaktorP|[[User:Sylwia Wesołowska|Sylwia Wesołowska]]}} | ||
[[Kategoria:Pomeranica]] | [[Kategoria:Pomeranica]] | ||
[[Kategoria:Pomeranica - Biografie]] | [[Kategoria:Pomeranica - Biografie]] | ||
[[Kategoria:Pomeranica - Urzędnicy]] | [[Kategoria:Pomeranica - Urzędnicy]] | ||
[[Kategoria:Szczecin]] | [[Kategoria:Szczecin]] | ||
| + | [[Kategoria:Pomeranica zredagowane 2016]] | ||
{{DEFAULTSORT:Wrangel, Carl Gustaf}} | {{DEFAULTSORT:Wrangel, Carl Gustaf}} | ||
Aktualna wersja na dzień 09:16, 21 lis 2016
| Carl Gustaf Wrangel | |||
| gubernator Pomorza | |||
| |||
| Data urodzenia | 13 grudnia 1613 | ||
| Miejsce urodzenia | Skokloster | ||
| Data śmierci | 25 czerwca 1676 | ||
| Miejsce śmierci | Spyker | ||
| Miejsce spoczynku | Skokloster | ||
| Narodowość | szwedzka | ||
Carl Gustaf Wrangel (Wrangl, Wrangell, Wrangelius, Vrangel) (1613-1676) – szwedzki feldmarszałek, admirał, generalny gubernator Pomorza.
Życiorys
Carl Gustaf Wrangel urodził się 13 grudnia 1613 roku w Skokloster niedaleko Uppsali. Przez 3 lata uczył się w kolegium w Sztokholmie. Studiował w Lejdzie, odbył podróż edukacyjną po Europie. Po powrocie do Szwecji został szambelanem na dworze Gustawa II Adolfa, następnie żołnierzem jego regimentu. W 1632 roku awansował na kapitana. Podczas wojny trzydziestoletniej brał udział w bitwach przeciwko wojskom Ligi Katolickiej. Był m.in. pod Lützen, gdzie zginął król (1632). W 1636 roku otrzymał stopień pułkownika, a 2 lata później generała-majora. Sławę przyniosło mu pokonanie duńskiej floty w bitwie morskiej koło wyspy Fehmarn (1644). W następnym roku uhonorowany został stopniem marszałka polnego. W latach 1646-1648 był naczelnym dowódcą szwedzkiej armii w Niemczech. W czasie potopu szwedzkiego odniósł zwycięstwo m.in. w trzydniowej bitwie o Warszawę, pod Kłeckiem (1656); podbił duńską Jutlandię (1657) i zdobył zamek Kronborg (1658). W roku 1657 został mianowany admirałem, w 1664 generałem. Po śmierci Karol X Gustawa został głównodowodzącym armii szwedzkiej w Danii. Był jednym z regentów w czasie niepełnoletności Karola XI, od 1664 roku z tytułem marszałka królestwa. Karierę zakończył podczas wojny przeciwko Brandenburgii. Dowodząc nieskutecznie, z powodu problemów ze zdrowiem, został odwołany po porażce Szwedów pod Fehrbellin, gdzie dowodził jego przyrodni brat Waldemar.
W nagrodę za dokonania na polach bitew Wrangel otrzymał tytuł hrabiowski (1651), a także nagradzany był stanowiskami cywilnymi. W latach 1648-1653 i 1656-1676 był generalnym gubernatorem szwedzkiego Pomorza i kanclerzem uniwersytetu w Greifswaldzie. Rezydował głównie na zamku w Szczecinie, stolicy szwedzkiego Pomorza. Drugą rezydencja był zamek w Wolgast. Jako kanclerz nawiązał kontakty z profesorami uczelni, korespondował m.in. z Abrahamem Battusem i Matthäusem Tabbertem. W Szczecinie bliskie relacje łączyły go z Johannem Micraeliusem. Wbrew woli większości profesorów rektorem Pedagogium w 1664 roku, został popierany przez Wrangla Johann Georg Tremellius.
Carl Gustaw Wrangel był człowiekiem majętnym. Posiadał dobra na Pomorzu, w prowincji Bremen, Verden, w Szwecji, Finlandii i Kurlandii. Wśród ponad tuzina zamków, najbardziej wystawne znajdowały się w Stralsundzie, Wrangelsburgu (okolice Wolgast), Spyker (Rugia). Najbardziej okazały i bogato wyposażony był barokowy zamek w Skokloster, wybudowany w latach 1654-1676, wykazujący podobieństwo do zamku Ujazdowskiego w Warszawie. W Skokloster znajdują się dzieła sztuki oraz zabytkowe polonika, przywiezione przez Wrangla jako zdobycze wojenne. Biblioteka zamkowa była naówczas największą prywatną książnicą w Szwecji i liczyła w 1676 roku ponad 2400 tomów. Obecnie kolekcja poloników obejmuje ponad 200 książek i druków, wśród których jest wiele unikatów[1]. Po śmierci gubernatora zamek przeszedł w ręce rodu Brahe.
W 1630 złożył propozycje matrymonialną Krystynie Magdalenie, siostrze Karola Gustawa (od 1654 jako król Karol X Gustaw), jednak został odrzucony. W 1640 roku ożenił się z Anną Margaretą von Haugwitz. Urodziło im się jedenaścioro dzieci, z których pięcioro osiągnęło pełnoletniość.
Zmarł 25 czerwca 1676 w swoim zamku Spyker na Rugii, pochowany 1 grudnia 1680 w Skokloster.
Przypisy
- ↑ Polonika ze zbiorów zamku Skokloster : katalog, oprac. M. Eder przy współpr. E. Westin Berg, red. nauk. t. D. Chemperek, Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.
Bibliografia
- Carl Gustaf Wrangel [online]. [Przeglądany 17 listopada 2016].
- Losman Arne, Szwedzcy namiestnicy Pomorza Zachodniego w XVII w. jako spadkobiercy książąt zachodniopomorskich, [w:] Mecenat artystyczny książąt Pomorza Zachodniego, Szczecin, 1990, s. 185-188.
- Skokloster [online]. [Przeglądany 17 listopada 2016].
- Wrangel, Karl Gustav von (1613-1676), [w:] Encyklopedia Britannica, Ed. 11, 1911, Vol. 28, s. 839.
