Stanisław Dauksza

Stanisław Dauksza
dziennikarz, publicysta, dramaturg
Data urodzenia	1 kwietnia 1918
Miejsce urodzenia	Wilno
Data śmierci	7 listopada 1989
Miejsce śmierci	Gdynia
Miejsce spoczynku	Cmentarz Komunalny w Sopocie

Stanisław Dauksza (1918-1989) – dziennikarz, publicysta, dramaturg

Życiorys

Stanisław Dauksza urodził się 1 kwietnia 1918 roku w Wilnie. Był synem kolejarza, Michała Daukszy, i Marii z d. Mateli. Wychowywał się we wsi Wejszyce w okolicach Wołkowyska (obecnie Białoruś). Aby pomóc w wychowaniu trojga rodzeństwa (siostry Helena i Bronisława, brat Józef), jako nastolatek, w celach zarobkowych, wstąpił do orkiestry wojskowej III Pułku Strzelców Konnych w Wołkowysku. Po ukończeniu w Wołkowysku szkoły o specjalności handlowej postanowił zdawać do szkoły dla podchorążych, jednak wybuch II wojny światowej zniweczył te plany. W czasie okupacji pomagał ojcu na kolei. W 1940 roku dostał się do radzieckiej niewoli. Przebywał w areszcie w Mińsku. Niedługo po zwolnieniu poznał Irenę z Puchalskich, z którą 25 kwietnia 1943 roku wziął ślub w Grodnie. Do wyzwolenia zamieszkiwał w Wejszycach. W styczniu 1945 roku wraz z żoną i jej rodzicami został repatriowany do Włocławka.

W lipcu 1945 roku wyjechał do Szczecina, gdzie z Państwowego Urzędu Repatriacyjnego otrzymał mieszkanie przy Gabelsbergerstraße (obecnie Pocztowa) 7. Początkowo wraz z żoną prowadził niewielki sklepik. W 1945 roku został magazynierem na kolei (DOKP Szczecin). Wkrótce przeniósł się do portu. Najpierw pracował jako robotnik portowy, a później jako spedytor w międzynarodowej firmie spedytorskiej C. Hartwig - Szczecin. W marcu 1947 roku został członkiem Związku Zawodowego Marynarzy i Portowców. Rozpoczął studia w Akademii Handlowej, których jednak nie ukończył.

Pracując w porcie, rozpoczął współpracę z Rozgłośnią Polskiego Radia w Szczecinie. Od 16 lutego 1953 do 30 listopada 1963 roku był zatrudniony w Redakcji Morskiej PR. Od 1 grudnia 1953 do 17 lipca 1958 roku kierował tą redakcją. Był autorem pierwszego w historii Rozgłośni Szczecińskiej reportażu radiowego z uroczystości wodowania statku w Stoczni Szczecińskiej (1954). Należał do ekipy sprawozdawczej z pochodów pierwszomajowych. W maju 1955 roku został zamustrowany na statek s/s „Fryderyk Chopin”. Tu zainaugurował działalność ekspozytury Polskiego Radia Szczecin na Morzu Północnym. Z pokładu statku nadawał dla rybaków audycje, serwisy prasowe i koncerty życzeń. Stworzył radiowy most pomiędzy załogami statków na dalekomorskich łowiskach i ich rodzinami na lądzie. Był jednym z pomysłodawców popularnej cyklicznej ogólnopolskiej audycji Dla tych, co na morzu.

Prowadził akcję na rzecz przywrócenia do pracy marynarzy zwolnionych ze względów politycznych (1945-1956). Optował na forum ogólnopolskim za rozbudową polskiej floty handlowej i powołaniem na stanowisko ministra gospodarki morskiej prof. Stanisława Darskiego. W 1957 roku współtworzył Związek Zawodowy Marynarzy.

Jako prozaik zadebiutował w 1952 roku tomikiem nowel Nad Odrą. Był autorem cyklicznych Szkiców portowych, które publikował w prasie (m.in. w „Głosie Koszalińskim”), oraz Opowieści Neptusiowych. Owocem jego zainteresowań literackich były również sztuki, które napisał dla szczecińskich teatrów amatorskich. Dzieciom z podwórka przy ul. Pocztowej, przy której mieszkał, poświęcił opowiadanie Mieszaniec.

W drugiej połowie lipca 1958 roku wyjechał do Trójmiasta. Był pomysłodawcą powołania do życia nowego czasopisma „Tygodnik Morski”, które powstało z połączenia fachowych pism morskich: „Głosu Portowca”, „Steru” i „Rybaka Morskiego”. W wydawanym przez gdyńskie Wydawnictwo Morskie tygodniku objął stanowisko redaktora naczelnego (od 16 lipca 1958 do 31 marca 1963). Od 1 kwietnia 1961 do 1978 roku był redaktorem naczelnym miesięcznika „Namiary” Polskich Linii Oceanicznych w Gdyni.

Był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej, a po 1948 roku Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, przy którym współtworzył Klub Publicystów Morskich. Był sekretarzem Polskiego Towarzystwa Nautologicznego (Oddział w Szczecinie).

Działał społecznie i na niwie sportowej. Będąc miłośnikiem turystyki rowerowej, założył klub rowerowy „Kręcinogi”. W ramach „Roku turystyki rowerowej marynarzy i rybaków na świecie” (1976) jako członek załogi statku m/s „Wyspiański”, na prototypowym rowerze „Polocean”, ze Zjednoczonych Zakładów Rowerowych „Romet” w Bydgoszczy, przebył liczącą około 5 tys. km trasę po Europie (NRD, RFN, Holandia, Belgia, Portugalia) i Ameryce Południowej (Kolumbia, Ekwador, Peru, okolice jeziora Titicaca). W lipcu 1984 roku wraz z grupą rowerową złożył w Watykanie wizytę papieżowi Janowi Pawłowi II.

Jego starsza córka Maria Dauksza jest obecnie emerytowaną nauczycielką, instruktorką ZHP i turystyczną przewodniczką młodzieży. Młodsza córka, Anna Dauksza-Wołkowicz, do emerytury była aktorką i solistką Teatru Muzycznego w Gdyni.

Zmarł 7 listopada 1989 roku w Gdyni. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie przy ul. Malczewskiego 31.

Z rodzinnego archiwum

• 
• 
• 

  Zawarcie związku małżeńskiego w Grodnie (25 kwietnia 1943)

• 

  Pracownicy DOKP Szczecin pod dekoracją wykonaną przez stojącego z prawej strony Stanisława Daukszę (1945)

• 

  Stanisław Dauksza (z lewej) z żoną Ireną i przyjacielem - Szczecin (koniec lat 40.)

• 

  Z żoną Ireną i córką Marią nad Jeziorem Głębokim

• 

  Z rodziną w al. Wojska Polskiego

• 

Dokumenty

• 

  Odpis aktu urodzenia

• 

  Karta rejestracyjna (18 lipca 1945)

• 

  Dokument o przyznaniu mieszkania przy Gabelsbergerstraße 7 w Szczecinie (27 lipca 1945)

• 

  Zaświadczenie Państwowego Urzędu Repatriacyjnego w Szczecinie (27 września 1946)

• 

  Dokument o przyznaniu odznaki Gryfa Pomorskiego (22 lipca 1957)

Audycje radiowe (wybór)

• 1954 – Wodowanie s/s „Malbork” - prem. 30 listopada
• 1955 – Twardy kark (reportaż)
• 1956 – Audycja okolicznościowa w związku ze śmiercią Bolesława Bieruta (wspólnie z Zdzisławem Kunstmanem) - prem. 4 marca
• 1956 – Kto winien? - prem. 28 marca
• 1957 – Granica (reportaż) - prem. 11 czerwca

• 

  Scenariusz reportażu Twardy kark (1955)

• 

  Scenariusz reportażu Granica (1957)

• 

  Nowela radiowa Promień i serce

Sztuki teatralne

Tytuł	Reżyseria	Wykonawcy	Miejsce	Data
Bandera na trap	Feliks Pluszyński	Świetlicowy Zespół Teatralny Związku Zawodowego Transportowców przy C. Hartwig Szczecin	sala Teatru Współczesnego	11-18 maja 1950
Zielone ulice				1952
Wineta				1954
Szkice portowe

• 

  Teczka z maszynopisem sztuki Bandera na trap (1950)

• 

  Afisz teatralny do sztuki Stanisława Daukszy wystawionej w Szczecinie przez zespół amatorski (1950)

• 

  Okładka maszynopisu sztuki Zielone ulice (1952)

• 

  Strona tytułowa maszynopisu sztuki Zielone ulice (1952)

• 

  Maszynopis Szkiców portowych

Artykuły w prasie (wybór)

• 1951 – Azor; Zosia goniec, „Życie i Kultura” - dodatek tygodniowy „Głosu Szczecińskiego” 1951 nr 21
• 1955 – Wacek (opowiadanie), „Życie Kulturalne Wsi” 1955 nr 2, s. 2-3
• 1956 – Bajka o morskiej kurze (reportaż), „Ziemia i Morze” 1956 nr 1, s. 1 i 5
• 1956 – Gnom (opowiadanie), „Ziemia i Morze” 1956 nr 8, s. 2-3
• 1956 – Co robić dalej? (współautor Władysław Czaja), „Ziemia i Morze” 1956 nr 28, s. 2 i 7
• 1957 – Twardy kark (reportaż), „Ziemia i Morze” 1957 nr 9, s. 6-7
• 1957 – W sprawie mapy (list do redakcji), „Ziemia i Morze” 1957 nr 12, s. 7
• 1958 – 100 lat Hartwiga, „Kurier Szczeciński” 1958 nr 146, s. 3
• 1960 – Śmierć widma; Do you understand?; Szczerbate dni (z cyklu: Szkice portowe), „Bandera” 1960 nr 31
• 1960 – Zapomniana legenda, „Głos Tygodnia” 1960 nr 3, s. 3
• 1960 – W poszukiwaniu lepszych dróg (współautor Zygmunt Makowski), „Tygodnik Morski” 1960 nr 3, s. 1 i 3
• 1962 – Kolorowe fotografie (reportaż), „7-my Głos Tygodnia” z dn. 16 września 1962, s. 5
• 1962 – Mieszaniec (opowiadanie), „7-my Głos Tygodnia” z dn. 30 września 1962
• 1975 – „Polocean” (reportaż), „Morze” 1975 nr 10
• 1976 – Maniana (opowiadanie), „Dziennik Bałtycki” z dn. 10 stycznia 1976
• 1976 – Gdzie ci piraci, gdzie?„Głos Wybrzeża” z dn. 10 marca 1976
• 1976 – W krainie boga Pachacámac (korespondencja własna z Peru), „Dziennik Bałtycki” 1976 nr 88
• 1976 – Pustynne miraże (korespondencja własna z Peru), „Dziennik Bałtycki” z dn. 19 czerwca 1976
• 1976 – Muerte Pisco(korespondencja własna z Peru), „Dziennik Bałtycki” 1976 nr 259 z dn. 12, 13 i14 listopada 1976
• 1977 – „Czarna Błyskawica” (korespondencja własna z Kolumbii), „Dziennik Bałtycki” 1977 nr 130 z dn. 11 i 12 czerwca 1977
• 1977 – Wieczór w Tokaju (korespondencja własna z Węgier), „Dziennik Bałtycki” 1977 nr 205 z dn. 10 i 11 września 1977

• 

  Zaświadczenie o przynależności do Koła Młodych przy ZLP w Szczecinie (1951)

• 

  Ze Stanisławą Fleszarową-Muskat. Pierwszy z prawej p. Jabłoński z Wydawnictwa Morskiego

Sport i podróże

• 
• 

  Z dziennikarzem Józefem Pałkiewiczem podczas rajdu rowerowego

• 

• 

  Z kapitanem ż.w. Antonim Strzelbickim z odnalezionym szczątkiem statku „Otago”, dowodzonego przez Józefa Konrada Korzeniowskiego - Tasmania (1966)

• 

  Na Tasmanii przy wraku barku „Otago” (1966)

• 

  W muzeum w Pachacámac - Peru (1976)

• 

  Monety na torbie narzędziówce upamiętniające podróże rowerowe po Europie i Ameryce Płd. w latach 1974-1979

• 

  Z córka Marią podczas spotkania z papieżem Janem Pawłem II - Watykan (lipiec 1984)

Odznaczenia

• 1954 – Medal Dziesięciolecia
• 1955 – Złoty Krzyż Zasługi
• 1956 – srebrna odznaka „Zasłużony Pracownik Morza”
• 1957 – srebrna Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego
• 1971 – złota odznaka „Zasłużony Pracownik Morza”
• 1978 – złota odznaka „Zasłużony Pracownik Handlu Zagranicznego”
• 1984 – Kolarska Odznaka Turystyczna „Za Wytrwałość”

Ciekawostki

• W dniu 17 maja 1966 roku kpt. ż.w. Antoni Strzelbicki – dowódca statku PLO „Janek Krasicki”, i red. Stanisław Dauksza – pasażer tego statku, przekazali Centralnemu Muzeum Morskiemu w Gdańsku kilka przywiezionych z Tasmanii fragmentów wraku statku „Otago”, którym dowodził Józef Konrad Korzeniowski

Bibliografia

• Władysław Daniszewski, Staszek [w:]Słowem i piórem. 50 lat dziennikarstwa na Pomorzu Zachodnim (pod red. Tadeusza Białeckiego), SDRP, Szczecin 1996
• Dom nad Odrą. Almanach literacki (pod red. Ryszarda Liskowackiego, Józefa Bursewicza, Tadeusza Wojciechowskiego), Zarząd Wojewódzki Związku Młodzieży Polskiej, Szczecin 1955
• Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Władysław Daniszewski), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
• Fikcja czy rzeczywistość? Wybór audycji Polskiego Radia Szczecin z lat 1946-1989 (oprac. Paweł Szulc), IPN, Szczecin 2009
• Beata Jajkowska, Przez oceany na dwóch kołach. Saga rodu Daukszów, „Wieczór Wybrzeża. Dziennik Bałtycki” z dn. 16 lutego 2003
• Paweł Szulc, Zniewolony eter. Polskie Radio Szczecin w latach 1945-1989, IPN, Szczecin 2012

Inne

• Fotografie i materiały rodzinne ze zbiorów Marii Daukszy
• Materiały ze zbiorów Książnicy Pomorskiej w Szczecinie

Autor opracowania: Andrzej Androchowicz