Stanisław Dauksza
Stanisław Dauksza | |||
dziennikarz, publicysta, dramaturg | |||
| |||
Data urodzenia | 1 kwietnia 1918 | ||
Miejsce urodzenia | Wilno | ||
Data śmierci | 7 listopada 1989 | ||
Miejsce śmierci | Gdynia | ||
Miejsce spoczynku | Cmentarz Komunalny w Sopocie | ||
Stanisław Dauksza (1918-1989) – dziennikarz, publicysta, dramaturg
Życiorys
Stanisław Dauksza urodził się 1 kwietnia 1918 roku w Wilnie. Był synem kolejarza, Michała Daukszy, i Marii z d. Mateli. Wychowywał się we wsi Wejszyce w okolicach Wołkowyska (obecnie Białoruś). Aby pomóc w wychowaniu trojga rodzeństwa (siostry Helena i Bronisława, brat Józef), jako nastolatek, w celach zarobkowych, wstąpił do orkiestry wojskowej III Pułku Strzelców Konnych w Wołkowysku. Po ukończeniu w Wołkowysku szkoły o specjalności handlowej postanowił zdawać do szkoły dla podchorążych, jednak wybuch II wojny światowej zniweczył te plany. W czasie okupacji pomagał ojcu na kolei. W 1940 roku dostał się do radzieckiej niewoli. Przebywał w areszcie w Mińsku. Niedługo po zwolnieniu poznał Irenę z Puchalskich, z którą 25 kwietnia 1943 roku wziął ślub w Grodnie. Do wyzwolenia zamieszkiwał w Wejszycach. W styczniu 1945 roku wraz z żoną i jej rodzicami został repatriowany do Włocławka.
W lipcu 1945 roku wyjechał do Szczecina, gdzie z Państwowego Urzędu Repatriacyjnego otrzymał mieszkanie przy Gabelsbergerstraße (obecnie Pocztowa) 7. Początkowo wraz z żoną prowadził niewielki sklepik. W 1945 roku został magazynierem na kolei (DOKP Szczecin). Wkrótce przeniósł się do portu. Najpierw pracował jako robotnik portowy, a później jako spedytor w międzynarodowej firmie spedytorskiej C. Hartwig - Szczecin. W marcu 1947 roku został członkiem Związku Zawodowego Marynarzy i Portowców. Rozpoczął studia w Akademii Handlowej, których jednak nie ukończył.
Pracując w porcie, rozpoczął współpracę z Rozgłośnią Polskiego Radia w Szczecinie. Od 16 lutego 1953 do 30 listopada 1963 roku był zatrudniony w Redakcji Morskiej PR. Od 1 grudnia 1953 do 17 lipca 1958 roku kierował tą redakcją. Był autorem pierwszego w historii Rozgłośni Szczecińskiej reportażu radiowego z uroczystości wodowania statku w Stoczni Szczecińskiej (1954). Należał do ekipy sprawozdawczej z pochodów pierwszomajowych. W maju 1955 roku został zamustrowany na statek s/s „Fryderyk Chopin”. Tu zainaugurował działalność ekspozytury Polskiego Radia Szczecin na Morzu Północnym. Z pokładu statku nadawał dla rybaków audycje, serwisy prasowe i koncerty życzeń. Stworzył radiowy most pomiędzy załogami statków na dalekomorskich łowiskach i ich rodzinami na lądzie. Był jednym z pomysłodawców popularnej cyklicznej ogólnopolskiej audycji Dla tych, co na morzu.
Prowadził akcję na rzecz przywrócenia do pracy marynarzy zwolnionych ze względów politycznych (1945-1956). Optował na forum ogólnopolskim za rozbudową polskiej floty handlowej i powołaniem na stanowisko ministra gospodarki morskiej prof. Stanisława Darskiego. W 1957 roku współtworzył Związek Zawodowy Marynarzy.
Jako prozaik zadebiutował w 1952 roku tomikiem nowel Nad Odrą. Był autorem cyklicznych Szkiców portowych, które publikował w prasie (m.in. w „Głosie Koszalińskim”), oraz Opowieści Neptusiowych. Owocem jego zainteresowań literackich były również sztuki, które napisał dla szczecińskich teatrów amatorskich. Dzieciom z podwórka przy ul. Pocztowej, przy której mieszkał, poświęcił opowiadanie Mieszaniec.
W drugiej połowie lipca 1958 roku wyjechał do Trójmiasta. Był pomysłodawcą powołania do życia nowego czasopisma „Tygodnik Morski”, które powstało z połączenia fachowych pism morskich: „Głosu Portowca”, „Steru” i „Rybaka Morskiego”. W wydawanym przez gdyńskie Wydawnictwo Morskie tygodniku objął stanowisko redaktora naczelnego (od 16 lipca 1958 do 31 marca 1963). Od 1 kwietnia 1961 do 1978 roku był redaktorem naczelnym miesięcznika „Namiary” Polskich Linii Oceanicznych w Gdyni.
Był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej, a po 1948 roku Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, przy którym współtworzył Klub Publicystów Morskich. Był sekretarzem Polskiego Towarzystwa Nautologicznego (Oddział w Szczecinie).
Działał społecznie i na niwie sportowej. Będąc miłośnikiem turystyki rowerowej, założył klub rowerowy „Kręcinogi”. W ramach „Roku turystyki rowerowej marynarzy i rybaków na świecie” (1976) jako członek załogi statku m/s „Wyspiański”, na prototypowym rowerze „Polocean”, ze Zjednoczonych Zakładów Rowerowych „Romet” w Bydgoszczy, przebył liczącą około 5 tys. km trasę po Europie (NRD, RFN, Holandia, Belgia, Portugalia) i Ameryce Południowej (Kolumbia, Ekwador, Peru, okolice jeziora Titicaca). W lipcu 1984 roku wraz z grupą rowerową złożył w Watykanie wizytę papieżowi Janowi Pawłowi II.
Jego starsza córka Maria Dauksza jest obecnie emerytowaną nauczycielką, instruktorką ZHP i turystyczną przewodniczką młodzieży. Młodsza córka, Anna Dauksza-Wołkowicz, do emerytury była aktorką i solistką Teatru Muzycznego w Gdyni.
Zmarł 7 listopada 1989 roku w Gdyni. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie przy ul. Malczewskiego 31.
Z rodzinnego archiwum
Pracownicy DOKP Szczecin pod dekoracją wykonaną przez stojącego z prawej strony Stanisława Daukszę (1945)
Stanisław Dauksza (z lewej) z żoną Ireną i przyjacielem - Szczecin (koniec lat 40.)
Z żoną Ireną i córką Marią nad Jeziorem Głębokim
Z rodziną w al. Wojska Polskiego
Dokumenty (wybór)
Dokument o przyznaniu mieszkania przy Gabelsbergerstraße 7 w Szczecinie (27 lipca 1945)
Zaświadczenie Państwowego Urzędu Repatriacyjnego w Szczecinie (27 września 1946)
Zaświadczenie o przynależności do Koła Młodych przy ZLP w Szczecinie (16 kwietnia 1951)
Dokument o przyznaniu odznaki Gryfa Pomorskiego (22 lipca 1957)
Twórczość
Audycje radiowe (wybór)
- 1954 – Wodowanie s/s „Malbork” - prem. 30 listopada
- 1955 – Twardy kark (reportaż)
- 1956 – Audycja okolicznościowa w związku ze śmiercią Bolesława Bieruta (wspólnie z Zdzisławem Kunstmanem) - prem. 4 marca
- 1956 – Kto winien? - prem. 28 marca
- 1957 – Granica (reportaż) - prem. 11 czerwca
Sztuki teatralne
Tytuł | Reżyseria | Wykonawcy | Miejsce | Data |
---|---|---|---|---|
Bandera na trap | Feliks Pluszyński | Świetlicowy Zespół Teatralny Związku Zawodowego Transportowców przy C. Hartwig Szczecin | sala Teatru Współczesnego | 11-18 maja 1950 |
Szkice portowe | 1950 | |||
Zielone ulice | 1952 | |||
Wineta | 1954 |
Afisz teatralny do sztuki Stanisława Daukszy wystawionej w Szczecinie przez zespół amatorski (1950)
Artykuły, reportaże i opowiadania w prasie (wybór)
- 1951 – Azor; Zosia goniec, „Życie i Kultura” - dodatek tygodniowy „Głosu Szczecińskiego” 1951 nr 21
- 1955 – Wacek (opowiadanie), „Życie Kulturalne Wsi” 1955 nr 2, s. 2-3
- 1956 – Gdzie gospodarz?, „Po Prostu” 1956 nr 26, s. 3
- 1956 – Bajka o morskiej kurze (reportaż), „Ziemia i Morze” 1956 nr 1, s. 1 i 5
- 1956 – Gnom (opowiadanie), „Ziemia i Morze” 1956 nr 8, s. 2-3
- 1956 – Co robić dalej? (współautor Władysław Czaja), „Ziemia i Morze” 1956 nr 28, s. 2 i 7
- 1957 – Twardy kark (reportaż), „Ziemia i Morze” 1957 nr 9, s. 6-7
- 1957 – W sprawie mapy (list do redakcji), „Ziemia i Morze” 1957 nr 12, s. 7
- 1958 – 100 lat Hartwiga, „Kurier Szczeciński” 1958 nr 146, s. 3
- 1960 – Śmierć widma; Do you understand?; Szczerbate dni (z cyklu: Szkice portowe), „Bandera” 1960 nr 31
- 1960 – Zapomniana legenda, „Głos Koszaliński” 1960 nr 19, s. 3
- 1960 – Pikuś majstra Mrożka, „Głos Koszaliński” 1960 nr 193 z dn. 13-14 sierpnia
- 1960 – W poszukiwaniu lepszych dróg (współautor Zygmunt Makowski), „Tygodnik Morski” 1960 nr 3, s. 1 i 3
- 1962 – Kolorowe fotografie (reportaż), „7-my Głos Tygodnia” z dn. 16 września 1962, s. 5
- 1962 – Mieszaniec (opowiadanie), „7-my Głos Tygodnia” z dn. 30 września 1962
- 1963 – Zielone morze, „Głos Szczeciński” z dn. 2-3 lutego 1963
- 1964 – Plotka, „Litery” 1964 nr 4
- 1964 – Noc artysty, „7-my Głos Tygodnia” 1964 nr 20, s. 9-10
- 1965 – Od dnia powrotu statku „Kraków”, „Ilustrowany Kurier Polski” 1965 nr 148 z dn. 24 czerwca
- 1965 – Marynarska anakonda, „Kultura” 1965 nr 7 z dn. 14 lutego
- 1966 – Jak zostałem Jonaszem (reportaż), „Kultura” 1966 nr 35 z dn. 28 sierpnia
- 1966 – Rozgrzeszam chłopaki... Ładujcie!, „Rejsy” 1966 nr 20 z dn. 29 maja
- 1966 – Wnoszę o rewolwer, „Tygodnik Morski” 1966 nr 1 z dn. 2 stycznia
- 1966 – W drodze na Jawę, „Tygodnik Morski” 1966 nr 7 z dn. 13 lutego
- 1966 – Wrak ze „Smugi cienia”, „Tygodnik Morski” z dn. 10 kwietnia 1966
- 1966 – W ojczyźnie radży Huseina, „Tygodnik Morski” 1966 z dn. 28 sierpnia
- 1967 – Co dzień na statku, „Gazeta Pomorska” z dn. 11-12 lutego, s. 4
- 1967 – Żaglowiec Conrada, „Przekrój” 1967 nr 539, s. 6-7
- 1967 – Szable z redy Belawanu, „7-my Głos Tygodnia” 1967 nr 1, s. 1
- 1967 – Koralowiec z Pandjangu, „Tygodnik Morski” 1967 z dn. 15 stycznia
- 1968 – Tonah Airku - ukochany kraj, „Tygodnik Morski” 1968 nr 9, z dn. 3 marca
- 1968 – Monsunowa kołysanka, „Tygodnik Morski” 1968 nr 13 z dn. 31 marca
- 1968 – Pożegnanie bramina, „Tygodnik Morski” 1968 nr 16 z dn. 21 kwietnia
- 1968 – Mister Jack Malang, „Tygodnik Morski” 1968 nr 36 z dn. 8 września
- 1969 – Rafa (opowiadanie), „Kultura” 1969 nr 48 z dn. 30 listopada
- 1969 – Prawo dżungli, „Tygodnik Morski” z dn. 23 lutego 1969
- 1975 – „Polocean” (reportaż), „Morze” 1975 nr 10
- 1976 – Maniana (opowiadanie), „Dziennik Bałtycki” 1976 z dn. 10 stycznia
- 1976 – Księżniczka Zulia, „Dziennik Bałtycki” 1976 nr 71, z dn. 27-28 marca
- 1976 – W krainie boga Pachacámac (korespondencja własna z Peru), „Dziennik Bałtycki” 1976 nr 88 z dn. 18-19 kwietnia
- 1976 – Pustynne miraże (korespondencja własna z Peru), „Dziennik Bałtycki” z dn. 19 czerwca 1976
- 1976 – Bożek z osady La Curva, (korespondencja własna z Peru), „Dziennik Bałtycki” 1976 nr 162 z dn. 17-18 lipca
- 1976 – Muerte Pisco (korespondencja własna z Peru), „Dziennik Bałtycki” 1976 nr 259 z dn. 12-14 listopada
- 1976 – Ludzie z dżungli, „Dziennik Bałtycki” 1976 nr 271 z dn. 27-28 listopada
- 1976 – Gdzie ci piraci, gdzie?, „Głos Wybrzeża” 1976 z dn. 10 marca
- 1976 – Droga nad chmurami, „Głos Wybrzeża” 1976 nr 19
- 1976 – Za sztormami i morzami, „Nasza Trybuna” 1976 nr 10
- 1976 – W cieniu wulkany El Mi Sti, „Wieczór” 1976 z dn. 18 października 1976
- 1976 – Arequipa - La Unika, „Wieczór” 1976 z dn. 19 października
- 1977 – Pięcioramienny świecznik, „Dziennik Bałtycki” 1977 z dn. 26-27 lutego 1977
- 1977 – „Czarna Błyskawica” (korespondencja własna z Kolumbii), „Dziennik Bałtycki” 1977 nr 130 z dn. 11-12 czerwca
- 1977 – Drugi brzeg, „Dziennik Bałtycki” 1977 z dn. 27 sierpnia
- 1977 – Wieczór w Tokaju (korespondencja własna z Węgier), „Dziennik Bałtycki” 1977 nr 205 z dn. 10-11 września
- 1979 – Western Samoa „Dziennik Bałtycki” 1979 nr 37 z dn. 17-18 lutego
- 1979 – Żmija ptaka Cucu Bar, „Dziennik Bałtycki” 1979 nr 88 z dn. 21-22 kwietnia
- 1979 – Diamentowa Zatoka (korespondencja własna), „Dziennik Bałtycki” 1979 nr 100 z dn. 5-6 maja
- 1979 – Tasmańskie wspomnienie, „Dziennik Bałtycki” 1979 nr 117 z dn. 26-27 maja
- 1979 – Tina z Istana Klang, „Dziennik Bałtycki” 1979 z dn. 23 czerwca
- 1979 – Joseph Conrad nie śnił, „Dziennik Bałtycki” 1979 nr 162 z dn. 20-22 lipca
- 1980 – Kandelabr Andów, „Dziennik Bałtycki” 1980 nr 117 z dn. 24-25 maja
- 1980 – W brylantowym grodzie Rubensa, „Nasza Trybuna” 1980 nr 4 z dn. 15 lutego
- 1980 – Ulica wielkiego zegara, „Nasza Trybuna” 1980 z dn. 1 marca
- 1980 – Brama Słońca, „Nasza Trybuna” 1980 z dn. 30 kwietnia
Sport i podróże
Odznaczenia
- 1954 – Medal Dziesięciolecia
- 1955 – Złoty Krzyż Zasługi
- 1956 – srebrna odznaka „Zasłużony Pracownik Morza”
- 1957 – srebrna Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego
- 1971 – złota odznaka „Zasłużony Pracownik Morza”
- 1978 – złota odznaka „Zasłużony Pracownik Handlu Zagranicznego”
- 1984 – Kolarska Odznaka Turystyczna „Za Wytrwałość”
Ciekawostki
- W dniu 17 maja 1966 roku kpt. ż.w. Antoni Strzelbicki – dowódca statku PLO „Janek Krasicki”, i red. Stanisław Dauksza – pasażer tego statku, przekazali Centralnemu Muzeum Morskiemu w Gdańsku kilka przywiezionych z Tasmanii fragmentów wraku statku „Otago”, którym dowodził Józef Konrad Korzeniowski
Bibliografia
- Władysław Daniszewski, Staszek [w:]Słowem i piórem. 50 lat dziennikarstwa na Pomorzu Zachodnim (pod red. Tadeusza Białeckiego), SDRP, Szczecin 1996
- Dom nad Odrą. Almanach literacki (pod red. Ryszarda Liskowackiego, Józefa Bursewicza, Tadeusza Wojciechowskiego), Zarząd Wojewódzki Związku Młodzieży Polskiej, Szczecin 1955
- Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Władysław Daniszewski), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
- Fikcja czy rzeczywistość? Wybór audycji Polskiego Radia Szczecin z lat 1946-1989 (oprac. Paweł Szulc), IPN, Szczecin 2009
- Beata Jajkowska, Przez oceany na dwóch kołach. Saga rodu Daukszów, „Wieczór Wybrzeża. Dziennik Bałtycki” z dn. 16 lutego 2003
- Paweł Szulc, Zniewolony eter. Polskie Radio Szczecin w latach 1945-1989, IPN, Szczecin 2012
Inne
- Fotografie i materiały rodzinne ze zbiorów Marii Daukszy
- Materiały ze zbiorów Książnicy Pomorskiej w Szczecinie