Adolf Thesmacher
Adolf Thesmacher | |||
architekt | |||
| |||
Data urodzenia | 19 lutego 1880 | ||
Miejsce urodzenia | Oldenburg | ||
Data śmierci | 29 kwietnia 1948 | ||
Miejsce śmierci | Brema | ||
Narodowość | niemiecka | ||
Adolf Thesmacher (1880-1948) – architekt
STRONA W BUDOWIE
Życiorys
Adolf Thesmacher urodził się 19 lutego 1880 roku w Oldenburgu (Niemcy). Przez pewien czas przebywał w Sohren w Holsztynie, skąd na początku dwudziestego stulecia przyjechał do Szczecina. Tu zrealizował większość swoich projektów.
Uchodził za jednego z czołowych przedstawicieli modernizmu w architekturze. Tworzył pod wpływem prądów postkubistycznych i ekspresjonistycznych. W swoich projektach często nawiązywał do nurtu awangardowego, m.in. twórców związanych z niemieckim Bauhausem czy holenderską grupą De Stijl. Był autorem licznych obiektów, które mimo wojennych zniszczeń miasta zachowały się w dobrym stanie, i do dziś zachwycają swoją nowoczesnością, funkcjonalnością i elegancją. Projektował gmachy użyteczności publicznej, obiekty przemysłowe, kościoły, budynki mieszkalne i osiedla mieszkaniowe.
W pierwszych latach swojego pobytu w Szczecinie projektował najczęściej wille. Do najciekawszych obiektów tego typu należą powstałe na tzw. Wzgórzach Ackermanna, nawiązujące do stylu rustykalnego, wille przy obecnych ulicach Waryńskiego 9 (1909-1910) i Stojałowskiego 9 (1910). Domy te wtopione w zespół podobnych budynków i otoczone zielenią były próbą realizacji idei „miasta-ogrodu” nawiązującej do koncepcji Hermanna Muthesiusa i architektów z kregów Deutscher Werkbund. W 1912 roku Thesmacher wybudował pełną prostoty i nowoczną w formie willę przy dzisiejszej ul. Bałuckiego 5. Podobny charakter ma też dom przy Mörikeweg (obecnie ul. Marii Skłodowskiej-Curie 12), który architekt zaprojektował z myślą o sobie samym. Budynek ten powstał w 1933 roku.
Nowoczesnością wyróżniają się budynek mieszkalny na rogu obecnych ul. Niedziałkowskiego i al. Jana Pawła II, a także zespół budynków przy ul. Orzeszkowej, Heleny i Naruszewicza (lata 20.). Na potrzeby pracowników papierni, w latach 1920-1927, architekt zaprojektował funkcjonalne osiedle domków jednorodzinnych na osiedlu Babin (ul. Cegłówka).
Pełnymi harmonii i prostoty brył są dwa modernistyczne budynki przy pl. św. Piotra i Pawła i ul. Małopolskiej. W 1924 roku powstał pierwszy z nich, „Pommernhaus” (Dom Pomorski), w którym dziś mieści się komenda policji i biura UOP. Drugi, wybudowany w latach 1926-1927 bliźniaczy gmach dawnego wydawnictw „Pommersche Tagespost” jest dziś siedzibą związków zawodowych. Obłożone czerwoną cegłą klinkierową budynki do dziś uchodzą za jedne z najciekawszych obiektów o charakterze biurowym w centrum Szczecina. Podobny wygląd otrzymał gmach loży wolnomularskiej (dziś budynek Teatru Polskiego), przebudowany przez architekta w 1926 roku.
Adolf Thesmacher był także autorem trzech szczecińskich kościołów. Za jeden z najlepszych jego projektów, zarazem architektoniczną perłę Szczecina uchodzi utrzymany w stylu wczesnego modernizmu żelbetowy kościół św. Rodziny (dawny ewangelicki kościół pw. św. Krzyża) przy ul. Królowej Korony Polskiej 28. Uwagę przykuwa jasno oświetlone przez latarnię prezbiterium skontrastowane z mroczną nawą o witrażowych oknach. Innym cennym zabytkiem sakralnym jest kościół pw. św. Andrzeja Boboli (dawny ewangelicki kościół pw. św. Mikołaja) o charakterystycznej, asymetrycznej bryle. Trzeci, tym razem katolicki kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy (Maria-Hilf-Kirche) w dzielnicy Żelechowa nie zachował się. Został zniszczony podczas alianckich bombardowań w 1944 roku.
Architekt wzniósł również wieżę koksowniczą w gazowni szczecińskiej na Pomorzanach oraz budynki papierni w dzielnicy Skolwin.
Oprócz Szczecina, w którym działał przede wszystkim, Adolf Thesmacher zaprojektował również filialne budynki Prowincjalnego Banku Pomorze (Provinzialbank Pommern) w Słupsku (1926) i w Stralsundzie (1930). W latach 1938-1941 zespół architektów pod jego kierownictwem przebudował kompleks budynków mieszkalnych przy Kurfürstendamm 56–58 w berlińskiej dzielnicy Charlottenburg.
Był członkiem Bund Deutscher Architekten (BDA), związku zawodowego architektów w Niemczech, którego celem było świadczenie najwyższej jakości usług przez planistów i pracowników budowlanych.
W 1945 roku architekt opuścił Szczecin i powrócił do rodzinnego Oldenburga.
Zmarł 29 kwietnia 1948 roku w Bremie (Niemcy). Został pochowany na cmentarzu w Borgfeld na przedmieściach Bremy.
Zrealizowane projekty architektoniczne (Szczecin)
Budynki mieszkalne
- 1909-1910 – willa kupca W. Heinzelmanna przy Dürerweg – obecnie ul. Waryńskiego 9 na Pogodnie
- 1910 – dom przy Graßmannweg – obecnie ul. Stojałowskiego 9 na Pogodnie
- 1911 – „Landhaus Rohrbeck” - willa kupca Georga Rohrbecka przy Grillparzerweg – obecnie ul. Bałuckiego 5 na Pogodnie
- 1912 - willa Otto Langego przy Dürerweg – obecnie ul. Waryńskiego 6 na Pogodnie
- 1919 – przebudowa willi przy Falkenwalderstraße, zaprojektowanej i wybudowanej pod koniec XIX w. przez Augusta Schrödera – obecnie Dom Rzemiosł przy al. Wojska Polskiego 78
- lata 20. – zespół budynków w rejonie ulic Orzeszkowej, Heleny i Naruszewicza (współautor projektu)
- 1920-1927 – osiedle domków Neue Kolonie dla pracowników papierni w Skolwinie – obecnie ul. Cegłówka (Stołczyn)
- 1925 – willa dla nadburmistrza Szczecina Friedricha Ackermanna przy Roonstraße – obecnie ul. Piotra Skargi 16
- lata 30. – willa przy Arndtstraße – obecnie ul. Monte Cassino 27a w Śródmieściu (tzw. Willa Bartoszyńskiego)
- 1933 – willa przy Mörikeweg – obecnie ul. Marii Skłodowskiej-Curie 12 na Pogodnie
- willa Franza Manasse przy Arndtstraße – obecnie ul. Monte Cassino 17a w Śródmieściu
- kamienica na narożniku Petrihofstraße i Kaiser-Wilhelm-Straße – obecnie róg ul. Niedziałkowskiego i al. Jana Pawła II
Dawna willa kupca Georga Rohrbecka przy ul. Bałuckiego 5 (stan z 2014)
Willa przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie 12 (stan z 2010) - fot. Kapitel
Budynek na narożniku Petrihofstraße i Kaiser-Wilhelm-Straße (obecnie róg ul. Niedziałkowskiego i al. Jana Pawła II)
Osiedle domków Neue Kolonie dla pracowników papierni przy ul. Cegłówka (lata 20.)
Budynki użyteczności publicznej
- 1923 – dwa bliźniacze budynki biurowe u zbiegu Torneyer Straße i Alleestraße (później Mackensenstraße) – obecnie budynki „Społem” przy ul. Żółkiewskiego 12 i ul. Bohaterów Warszawy
- 1924 – Dom Pomorski (Pommernhaus) przy Augustastraße – obecnie budynek policji na narożniku ul. Małopolskiej 15 i pl. św. Piotra i Pawła
- 1926 – przebudowa gmachu Loży Masońskiej Pod Trzema Cyrklami przy Am Vogelstangenberg – obecnie siedziba Teatru Polskiego przy ul. Swarożyca 5
- 1926-1927 – gmach wydawnictwa „Pommersche Tagespost” przy Augustastraße – obecnie siedziba związków zawodowych przy ul. Małopolskiej
Budynek Teatru Polskiego od strony ul. Swarożyca (widok współczesny) – fot. Ewa Bączkowska
Kościoły
- 1929-1931 – kościół Krzyża (Kreuzkirche) przy Werderstraße (obecnie Kościół św. Rodziny przy ul. Królowej Korony Polskiej 28)
- 1930-1931 – kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy (Maria-Hilf-Kirche) przy Schlosstraße 24 (obecnie ul. Robotnicza) – został zniszczony 13 maja 1944 roku
- 1932-1933 – kościół św. Mikołaja (Nikolai-Johanniskirche) przy Gabelsbergerstraße (obecnie Kościół św. Andrzeja Boboli przy ul. Pocztowej 21/22)
Budowa Nikolai-Johanniskirche (obecnie Kościół św. Andrzeja Boboli w Szczecinie) - 1932
Obiekty przemysłowe
- 1926 – wieża koksownicza Gazowni Szczecińskiej (Kokskohlenturm der Stettiner Gaswerke) na Pomorzanach przy ul. Koksowej 5
- budynki zakładów papierniczych Feldmühle - późniejsza Papiernia Skolwin
Ciekawostki
- Alina Stefańska jest autorką artykułu Architektura kompromisu. Europejskie źródła i szczecińskie realizacje. Analiza języka formalnego Adolfa Thesmachera na przykładzie kościołów pw. Królowej Korony Polskiej i św. Andrzeja Boboli (Kreuzes- und Nicolaikirche) opublikowanego w tomie 42 „Materiałów Zachodniopomorskich” z 1997 roku
- Kościół św. Rodziny Adolfa Thesmachera jako jeden z najciekawszych i najbardziej charakterystycznych obiektów Szczecina figuruje na unikatowej serii T-shirtów „Architektura w Szczecinie”. Pomysłodawcami i projektantami koszulek są szczecińscy projektanci Tomasz Sachanowicz z grupy S.LAB architektura oraz Anna Kobyłka ze studia KOLORAMA
- w dniu 21 kwietnia 2015 roku Książnica Pomorska w Szczecinie i Stowarzyszeniem Rozwoju i Edukacji Lider zorganizowały spotkanie poświęcone życiu i dokonaniom Adolfa Thesmachera. Po prelekcji uczestnicy wzięli udział w spacerze po Szczecinie śladami wielkiego architekta. Spotkanie poprowadził Michał Kowgier, przewodnik i pasjonat historii Szczecina
Bibliografia
- Encyklopedia Szczecina t. II P-Ż pod red. Tadeusza Białeckiego, autorka hasła Ewa Gwiazdowska), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000
- Encyklopedia Szczecina Suplement 3 pod red. Tadeusza Białeckiego, autor haseł Janusz Ławrynowicz), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2010
- Wojciech Łopuch, Dzieje architektoniczne nowoczesnego Szczecina 1808-1945, Książnica Pomorska, Szczecin 1999
- Maciej Słomiński, Architekci wielkiego Szczecina, „Kronika Szczecina 2000”, Szczecin 2001, s. 69-71
Inne
- Fotografie ze zbiorów sedina.pl