Gmina Nowogard

Z Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Gmina Nowogard
Gmina Nowogard
Powiat goleniowski
Rodzaj gminy miejsko-wiejska
Liczba sołectw 36[1]
Liczba miejscowości 44[2]
Strona internetowa miejscowości.

Gmina Nowogard – gmina miejsko-wiejska położona we wschodniej części powiatu goleniowskiego. Siedzibą gminy jest miasto Nowogard.

Geografia

Położenie

Gmina Nowogard na tle powiatu goleniowskiego

Gmina Nowogard położona jest we północno-wschodniej części powiatu goleniowskiego, zajmuje powierzchnię 339 km2 (33.867 ha)[3]. Od północy graniczy z gminą Golczewo, od zachodu z gminami Przybiernów i Osina, od południa z gminami Maszewo i Dobra, od wschodu zaś z gminami Radowo Małe, Resko i Płoty. Siedzibą władz gminy jest Nowogard.

Według podziału Polski na mezoregiony fizyczno-geograficzne obszar zajmowany przez gminę należy do:

Klimat

Pod względem klimatycznym omawiany obszar został zaliczony przez Krzysztofa Prawdzica do Dzielnicy Bałtyckiej oraz krainy Gryficko-Nowogardzkiej[5].

Klimat gminy Nowogard według Krzysztofa Prawdzica
średnia temperatura roczna 7 - 7,6°C
średnia temperatura okresu V-VII 14 - 15°C
suma opadów atmosferycznych w roku 550 - 625 mm
suma opadów atmosferycznych w okresie V-VII 180 - 190 mm

Z kolei Alojzy Woś, biorąc pod uwagę najczęściej występujące typy pogody, zakwalifikował ten teren do Regionu Zachodniopomorskiego. Charakteryzuje się on w porównaniu z innymi regionami kraju:

  • względnie częstym występowaniem dni z pogodą przymrozkową, umiarkowanie zimną (średnia dobowa temperatura powietrza od 0,0°C do -5,0°C, temperatura maksymalna powyżej i minimalna poniżej 0°C), z niewielkim zachmurzeniem oraz bez opadu
  • oraz rzadkie zjawianie się dni z pogodą przymrozkową, umiarkowanie zimną, z dużym zachmurzeniem nieba i opadem[6].

Obiekty fizjograficzne

Wzniesienia[7]:

Wody stojące[8]:

  • Jezioro Nowogardzkie - jezioro w mieście Nowogard o powierzchni zwierciadła wody 98,3 ha i głębokości maksymalnej 10,9 m
  • Jezioro Orzechowskie - jezioro o powierzchni 8 ha i głębokości 5,6 m
  • sztuczny zbiornik koło Karska o głębokości 8 m i powierzchni ok. 25 ha

Wody płynące[9]:

  • Wołczenica – rzeka; przepływa północną granicą gminy na długości 4 km
  • Trzechelska Struga - struga, lewy dopływ Wołczenicy, przepływa 14 km w granicach gminy
  • Dobrzyca – struga, lewy dopływ Wołczenicy
  • Sąpólna – rzeka, lewy dopływ Uklei, przepływa 32 km w granicach gminy
  • Dobra – struga, prawy dopływ Sąpólnej
  • Łosośnica (rzeka) - lewy dopływ Uklei
  • Gardomianka - rzeka, dopływ Regi, przepływa 24 km w granicach gminy

Przyroda

Leśnictwo

Lasy położone na obszarze gminy podlegają zarządowi:

  • Nadleśnictwa Nowogard – ze wszystkich gruntów tego nadleśnictwa (19.217,40 ha) 39% leży na terenie omawianej gminy[10];
  • Nadleśnictwa Rokita – obejmuje tereny gmin Nowogard, Przybiernów i Stepnica[11].
Leśnictwo w gminie Nowogard[12]
Powierzchnia lasów ogółem w ha w tym lasy publiczne w tym własność gminy Lesistość %
8905,6 8770,7 6,9 26,3

Obszary Natura 2000

  • Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Goleniowska (PLH 320013)
Zajmuje powierzchnię ok. 8.419 ha. Położony na terenie gmin Goleniów, Przybiernów, Stepnica, Osina, Nowogard. Ostoja obejmuje najcenniejsze fragmenty Puszczy Goleniowskiej, związane z rzekami Gowienicą, Stepnicą, Wołczenicą i rynnami subglacjalnymi z licznymi oczkami torfowisk wysokich[13].

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

Użytki ekologiczne

W gminie Nowogard ustanowiono następujące użytki ekologiczne[17]

Parki podworskie

Parki podworskie wpisane do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków[19]:

park dworski w Kulicach z pierwszej połowy XIX wieku o powierzchni ok. 6 ha. Drzewostan stanowią m. in.: dęby szypułkowe (obwód ok. 160-430cm), kasztanowce (obwód 140-260 cm), sosny wejmutki (obwód 260-310), jesion wyniosły odmiana zwisająca (ob. 170-240 cm);
park dworski w Bienniczkach;
park dworski w Bieńczycach;
park dworski w Długołęce;
park dworski w Konarzewie;
park dworski w Miętnie;
park dworski w Osowie;
park dworski w Słajsinie;
park dworski w Warnkowie;
park dworski w Wierzbięcinie;

Pomniki przyrody

Wykaz istniejących pomników przyrody<br\>w gminie Nowogard[20]
Nazwa Liczba obiektów Miejscowość
Dąb szypułkowy 6 Kulice
Klon jawor 1 Kulice
Sosna pospolita 1 Kulice
Wiąz szypułkowy 1 Kulice
Buk pospolity 2 Kulice
Wierzba krucha 1 Długołęka
Buk pospolity 1 Osowo
Jabłoń dzika 1 Wierzbięcin
Dąb szypułkowy 3 Wierzbięcin
Głóg 1 Kulice
Sosna pospolita 1 Długołęka
Dąb szypułkowy 3 Trzechel
Dąb szypułkowy 2 Strzelewo
Buk pospolity 1 Trzechel
Dąb szypułkowy 2 Dąbrowa Nowogardzka
Buk pospolity 1 Dąbrowa Nowogardzka
Żywotnik zachodni 1 Strzelewo
Buk pospolity 1 Strzelewo
Buk pospolity 1 Świerczewo
Świerk pospolity 1 Strzelewo

Historia

Powiat nowogardzki przed 1945 r.

Przed 1945 rokiem miejscowości leżące na terenie obecnej gminy Nowogard należały do powiatu nowogardzkiego (Landkreis Naugard).

Gmina Nowogard ustanowiona została na mocy Obwieszczenia Wojewody Szczecińskiego w 1948 roku jako jedna z gmin miejskich powiatu nowogardzkiego (do powiatu wchodziło wówczas również 12 gmin wiejskich)[21].

Od 1 stycznia 1962 roku w skład jednostki administracyjnej Nowogard wchodziły miejscowości: Drzysław, Pustać, Radłowo, Sieciechowo, Smużyny, Wszemierz, Zamulne, Zbyszewice[22].

W 1972 utworzono Gromadę Nowogard z siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej w Nowogardzie. Weszły do niej miejscowości: Wojcieszyn, Drzysław, Miętno, Orzechowo, Otręby, Zbyszewice oraz obszar Gromady Wierzbięcin[23].

Następnie 1 stycznia 1973 roku utworzono Gminę Nowogard z siedzibą Gminnej Rady Narodowej w Nowogardzie. W skład nowoutworzonej gminy weszły obszary sołectw:

- Boguszyce (Boguszyce, Lestkówko);
- Brzozowo (Brzozowo);
- Długołęka (Długołęka, Radłowo, Starogoszcz, Zamulne);
- Jarchlino (Jarchlino);
- Karsk (Karsk, Warnkowo);
- Krasnołęka (Krasnołęka);
- Kulice (Kulice, Kuliczki, Pustać, Radosław, Sąpole, Sieciechowo);
- Lestkowo (Drzysław, Lestkowo, Miętno, Otręby, Zbyszewice);
- Maszkowo (Grzybieniec, Jeżówka, Maszkowo);
- Olchowo (Gardna, Kościuszki, Olchowo, Wszemierz);
- Orzechowo (Orzechowo);
- Orzesze (Orzesze);
- Ostrzyca (Bromierz, Ostrzyca);
- Sąpolnica (Sąpolnica);
- Struga (Kościesze, Struga, Zatocze);
- Wierzbięcin (Bieniczki, Bieńczyce, Osowo, Osowo Gaj, Słajsino, Wierzbięcin);
- Wojcieszyn (Wojcieszyn);
- Wołowiec (Wołowiec);
- Wyszomierz (Miękkie, Nowe Wyszomierki, Stare Wyszomierki, Wyszomierz);
- Żabowo (Żabowo);
- Żabówko (Konarzewo, Żabówko, Żegawki)[24].

Z dniem 1 stycznia 1992 roku dokonano połączenia miasta Nowogard i gminy Nowogard w jedną gminę miejsko-wiejską[25].

W wyniku reformy administracyjnej kraju z 1999 roku zlikwidowano powiat nowogardzki i powołano powiat goleniowski w nowych granicach administracyjnych, z siedzibą władz w Goleniowie, obejmujący gminy: Dobra, Goleniów, Maszewo, Nowogard, Osina i Przybiernów[26]. 1 stycznia 2002 roku reaktywowano powiat łobeski, do którego przyłączono gminę Dobra[27].

Gospodarka i infrastruktura

Gmina Nowogard ma charakter rolniczo-przemysłowy. W 2011 roku na jej terenie zarejestrowano 2600 podmiotów gospodarczych, świadczących usługi m. in. w zakresie handlu, budownictwa, transportu i przetwórstwa przemysłowego.

Rynek pracy i bezrobocie

Podmioty gospodarki narodowej wg rejestru REGON
(w jednostkach gospodarczych w 2013 roku) [28]
Gmina Nowogard Nowogard Obszar wiejski
Sektor publiczny prywatny publiczny prywatny publiczny prywatny
A
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo		 1 116 1 42 0 74
B
Górnictwo i wydobywanie		 0 3 0 2 0 1
C
Przetwórstwo przemysłowe		 1 203 1 155 0 148
D
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz,
parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych		 0 3 0 3 0 0
E
Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 		0 9 0 7 0 2
F
Budownictwo		 0 414 0 313 0 101
G
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych		 0 683 0 558 0 125
H
Transport i gospodarka magazynowa		 0 166 0 127 0 39
I
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi		 0 49 0 44 0 5
J
Informacja i komunikacja		 0 41 0 35 0 6
K
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa		 0 59 0 52 0 7
L
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości		 1 2 146 12 137 0 9
M
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna		 1 151 139 0 12
N
Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca		 0 38 0 33 0 5
O
Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne		 5 6 5 0 0 6
P
Edukacja		 29 44 22 40 7 4
Q
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna		 6 202 6 192 0 10
R
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją		 2 50 2 43 0 7
S
Pozostała działalność usługowa		 0 153 0 119 0 34
Ogółem 57 2536 20 2041 7 495


Liczba bezrobotnych w gminie według stanu na dzień 30 kwietnia 2013 wyniosła ogółem 1854 osób (w tym 958 kobiet). Na obszarze wiejskim zamieszkiwało 706 osób pozostających bez pracy (w tym 377 kobiet). Procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosił 11,3%.[29]

Rolnictwo

Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iż w 2010 roku w gminie istniało 447 gospodarstw rolnych (w tym 443 indywidualne) zajmujących się uprawami. Powierzchnia gospodarstw wynosiła 10235,95 ha (w tym indywidualnych 6832,60 ha). Ogółem na 8177,90 ha uprawiano zboża, na 287,95 ha ziemniaki, na 999,04 ha uprawy przemysłowe, 12,35 ha buraki cukrowe, na 986,69 ha rzepak i rzepik[30].

W 126 gospodarstwach rolnych hodowano bydło, w 100 trzodę chlewną, 37 konie, 244 drób[31].

Użytkowanie gruntów w gminie Nowogard w ha <br\> stan na 2010 rok[32]
Gmina Grunty ogółem Użytki rolne ogółem Pod zasiewami Grunty ugorowane łącznie z nawozami zielonymi Uprawy trwałe Sady ogółem Ogrody przydomowe Łąki trwałe Pastwiska trwałe Pozostałe użytki rolne Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty
Nowogard 28066,63 24220,10 10235,95 973,42 385,77 369,17 18,64 3116,14 1251,90 8238,28 1207,52 2639,01
Powierzchnia gospodarstw rolnych według grup obszarowych użytków rolnych w ha <br\> stan na 2010 rok[33]
Gmina ogółem do 1 ha włącznie powyżej 1 ha razem 1 - 5 ha 1 - 10 ha 1 - 15 ha 5 - 10 ha 5 - 15 ha 10 -15 ha 5 ha i więcej 10 ha i więcej 15 ha i więcej
Nowogard 28066,63 121,91 27944,72 611,85 1401,77 2484,46 789,92 1872,61 1082,69 27332,87 26542,95 25460,26

Transport

Przez teren gminy przebiegają:

  • droga krajowa nr 6, relacji Szczecin – Koszalin – Słupsk – Gdynia - Gdańsk
  • drogi wojewódzkie:
nr 106 - Nowogard – Golczewo,
nr 144 - Nowogard – Dobra Nowogardzka - Chociwel,
nr 147 - Wierzbięcin – Radowo Małe,
  • drogi powiatowe[34]:
nr 0748Z - Nowogard – Maszewo,
nr 0118Z - Nowogard – Truskolas,
nr 0755Z - Błotno – Łęgno,
nr 0756Z - Błotno – Wołowiec,
nr 0757Z - Orzechowo – Orzesze,
nr 0758Z - Żabowo – Wierzchęcino,
nr 0759Z - Żabowo – Brzozowo,
nr 0760Z - Żabowo – Wołowiec – Struga,
nr 0762Z - Wojcieszyn – Radosław,
nr 0763Z - Wierzbięcin – Ostrzyca,
nr 0764Z - Żabowo – Jarchlino,
nr 0855Z - Resko – Ostrzyca,
nr 0765Z - Wierzbięcin – Osowo – Bienice,
nr 0766Z - Sąpolnica – Dobra Nowogardzka,
nr 0769Z - przejście przez Wojcieszyn,
nr 0770Z - Trzechel – Świętoszewo,
nr 0771Z - droga nr 145 – Kolonia Wierzbięcin,
nr 0772Z - Olchowo – Wyszomierz,
nr 0773Z - Sąpole – Ostrzyca,
nr 0774Z - Osowo – droga nr 145.

Przez teren gminy przebiega linia kolejowa (nr 402) normalnotorowa (jednotorowa, niezelektryfikowana), relacji Goleniów – Koszalin.

Gospodarka mieszkaniowa i komunalna

W 2010 roku na terenie gminy znajdowało się 2674 budynków mieszkalnych (w tym 1316 w Nowogardzie), a w nich w sumie 7907 mieszkań (5710 w Nowogardzie)[35]. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wynosiła w mieście 62,8 m2, na obszarze wiejskim 74,5 m2[36].

W zasobach gminy znajdowało się w 2011 roku 99 mieszkań socjalnych (w tym 49 w Nowogardzie) [37].

Liczba mieszkań wyposażonych w instalacje techniczno-sanitarne <br\> stan na 2010 rok[38]
Jednostka terytorialna Wodociąg Ustęp spłukiwany Łazienka Centralne ogrzewanie Gaz sieciowy
Gmina 7783 7248 7234 6375 5688
Maszewo 5690 5557 5494 5077 5685
Obszar wiejski 2093 1691 1740 1298 3

W 2011 roku z sieci wodociągowej korzystało 95,9% mieszkańców gminy[39], z kanalizacyjnej 68,9%, a z gazowej 67,9% (na obszarze wiejskim jedynie 0,3%)[40]. Długość czynnej sieci rozdzielczej wodociągowej wynosiła 136,6 km (w tym 87,2 km na obszarze wiejskim), a sieci kanalizacyjnej 29,5 km (w tym 1,8 km na obszarze wiejskim)[41]. Do sieci gazowej podłączonych było 5725 gospodarstw domowych (w tym 6 na obszarze wiejskim). Gaz używany był do ogrzewania w 2585 mieszkaniach (w tym 6 na obszarze wiejskim)[42].

Zaopatrzenie w wodę gminy pokrywane jest z ujęć wód podziemnych (studnie głębinowe, ujmujące wodę z wodonośnych warstw czwartorzędowych). Nowogard zaopatrywany jest w wodę ze Stacji Wodociągowej przy ul. Wojska Polskiego. Tereny wiejskie są zwodociągowane (z wyjątkiem Łęgna i Bochlina) w 95%. Woda pobierana jest z 14 ujęć zlokalizowanych w miejsciwościach:

  1. Nowogard,
  2. Boguszyce,
  3. Olchowo,
  4. Osowo,
  5. Czermnica,
  6. Kulice,
  7. Wyszomierz,
  8. Glicko,
  9. Błotno,
  10. Ostrzyca,
  11. Jarchlino,
  12. Maszkowo,
  13. Wierzbięcin,
  14. Miętno.

Na terenach wiejskich gminy istnieje problem z brakiem kanalizacji (brak jest również nowoczesnych oczyszczalni przydomowych). Ścieki ze wszystkich miejscowości, z wyjątkiem Nowogardu i Wierzbięcina, są odprowadzane do wód powierzchniowych lub ziemi bez oczyszczania. Oczyszczalnia w Nowogardzie oczyszcza ścieki, przyjmowane od około 70% gospodarstw domowych. Oczyszczalnia w Wierzbięcinie wymaga modernizacji[43].

Gospodarka odpadami prowadzona jest przez Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. W 2011 roku istniało na terenie gminy 14 dzikich wysypisk śmieci (w tym 2 w Nowogardzie)[44]. Od 01 stycznia 2013 roku odpady komunalne z terenu gminy przejmowane są przez nowo wybudowany Regionalny Zakład Gospodarowania Odpadami w Słajsinie[45].

Przez teren gminy przechodzą dwa gazociągi wysokoprężne z gazem ziemnym GZ-50. Pierwszy z nich o średnicy 150 m wprowadzony jest na teren gminy na wschód od wsi Nowe Wyszomierki, następnie biegnie obok wsi Długołęka, Wojcieszyn, Żabowo, Brzozowo, za Boguszycami przechodzi na teren gminy Płoty w rejonie wsi Potulino. Drugi gazociąg wysokoprężny o średnicy 500 mm przez teren gminy przechodzi równolegle do pierwszego, od południowej granicy gminy (przy wsi Nowe Wyszomierki), do drogi Nowogard – Płoty[46].

Na terenie miasta Nowogard funkcjonują 84 kotłownie, które dostarczają ciepło dla potrzeb budownictwa mieszkaniowego, zakładów produkcyjnych, przemysłowych oraz dla zakładów użyteczności publicznej[47]. Największymi producentami ciepła są Spółdzielnia Mieszkaniowa „Gardno”, Zarząd Budynków Komunalnych oraz Spółdzielnie Mieszkaniowe „Cis” i „Radosław” [48].

Samorząd

Organami miasta i gminy są Rada Miejska i Burmistrz.

Burmistrz Nowogardu - Robert Czapla

Zastępca Burmistrza - Damian Simiński

Organem stanowiącym i kontrolnym gminy jest Rada Miejska w Nowogardzie. W skład Rady wchodzi 21 osób.

Radni kadencji w latach 2010-2014:

Przewodniczący Rady Miejskiej - Bielida Antoni,

Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej - Laskowski Mieczysław,

oraz Augustynek Robert, Bociarski Michał, Kolanek Paweł Mikołaj, Kubicki Jerzy, Saniuk Stanisław Michał, Jurek Lech, Kozieł Czesław, Jacek Rafiński, Tandecki Jan, Wolny Marcin, Gała Bogumił, Kania Andrzej, Szafran Tomasz, Szpilkowski Rafał, Wiatr Michał, Krzywania Marek, Paśko Rafał, Marcinkowski Cezary Dominik, Nieradka Marcin Michał.

Organami pomocniczymi w gminie są sołectwa i osiedla. Jednostki pomocnicze tworzy Rada z własnej inicjatywy po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub na ich wniosek poparty podpisami co najmniej 10% uprawnionych do głosowania[49].

Sołectwami gminy są:

Błotno, Boguszyce, Brzozowo, Czermnica, Dąbrowa, Długołęka, Glicko, Grabin, Jarchlino, Karsk, Konarzewo, Krasnołęka, Kulice, Lestkowo, Łęgno, Maszkowo, Miętno, Olchowo, Orzechowo, Orzesze, Osowo, Ostrzyca, Sąpolnica, Sikorki, Słajsino, Strzelewo, Szczytniki, Świerczewo, Trzechel, Wierzbięcin, Wierzchy, Wojcieszyn, Wołowiec, Wyszomierz, Żabowo, Żabówko.

Kultura

Placówkami kształtującymi życie kulturalne miasta i gminy są Nowogardzki Dom Kultury oraz Miejska Biblioteka Publiczna.

Nowogardzki Dom Kultury prowadzi szeroką działalność skierowaną do dzieci, młodzieży i dorosłych. Wśród organizowanych stałych zajęć należy wymienić: zajęcia wokalno-taneczne, rytmikę, aerobik, jogę, naukę gry na instrumentach. Działają również pracownie: fotograficzna, plastyczna, malarska, ceramiczna, malowania na szkle i jedwabiu oraz sala kinowa.

Przy Nowogardzkim Domu Kultury działają m. in.:

Do cykliczne organizowanych imprez należą m. in.: dożynki , spektakle, koncerty, zabawy taneczne, Turniej Poloneza Studniówkowego o Puchar Burmistrza Nowogardu; Nowogardzkie Spotkania Taneczne, Międzynarodowy Festiwal Filmu-Muzyki-Malarstwa "Lato z Muzami".

Miejska Biblioteka Publiczna im. Stefana Żeromskiego w Nowogardzie oprócz siedziby głównej, posiada dodatkowo 2 filie miejskie i 6 filii wiejskich w miejscowościach: Błotno, Dąbrowa Nowogardzka, Strzelewo, Wierzbięcin, Wyszomierz i Żabowo. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego księgozbiór biblioteki w mieście Nowogard liczył łącznie (w 2011 roku) 112.522 woluminów, natomiast w filiach wiejskich 48.242 egzemplarzy[50].

W wielu miejscowościach gminy (m. in. w Czerminicy, Ostrzycy, Lestkowie, Karsku, Dąbrowie Nowogardzkiej, Miętnie) znajdują się świetlice, będące miejscem spotkań mieszkańców i lokalnych wydarzeń o charakterze artystycznym, edukacyjnym i kulturalnym.

W Nowogardzie ukazują się Dziennik Nowogardzki (od 1992) i Wiadomości Samorządowe (od 1995).

Oświata

Na terenie gminy Nowogard działają publiczne placówki oświatowe, prowadzone przez gminne i powiatowe jednostki samorządu terytorialnego oraz placówki niepubliczne, prowadzone przez inne organa, np. osoby prywatne.

Gmina Nowogard jest organem prowadzącym dla: 3 przedszkoli, 10 szkół podstawowych 3 gimnazjów oraz 1 liceum ogólnokształcącego[51]. Są to:

Wydatki na oświatę i wychowanie stanowiły 38,9% wydatków budżetu gminy w 2011 r.[52]

Szkoły prowadzone przez Starostwo Powiatowe na terenie gminy to[53]:

Do placówek niepublicznych należy zaliczyć Centrum Edukacyjne Zielona w Nowogardzie, które prowadzi Zielone Przedszkole, Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych oraz Studium Policealne.

Kościoły i związki wyznaniowe

Kościół Rzymskokatolicki

Teren gminy Nowogard należy do Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej, dekanatów Golczewo i Nowogard. Znajduje się tu 28 kościołów (w tym 9 parafialnych)[54]:


Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

Grupa w Nowogardzie należy do Okręgu Zachodniopomorskiego Diecezji Zachodniej[55]


Kościół Ewangelicznych Chrześcijan

Zbór w Nowogardzie należy do Okręgu Zachodniego[56].


Świadkowie Jehowy

Jedyny na terenie gminy zbór znajduje się w Nowogardzie, gdzie funkcjonuje Sala Królestwa Świadków Jehowy.

Sport

Na terenie gminy Nowogard działają następujące kluby sportowe[57]:

  • Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Top Wierzbięcin (tenis stołowy, piłka nożna);
  • Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Panorama-Chrabąszcze Nowogard, działający przy Szkole Podstawowej nr 1 w Nowogardzie (kolarstwo);
  • Ludowy Klub Sportowy Pomorzanin Nowogard (piłka ręczna, nożna, jeździectwo, brydż);
  • Uczniowski Klub Sportowy Jedyneczka Nowogard, działający przy Szkole Podstawowej nr 1 w Nowogardzie (piłka ręczna);
  • Uczniowski Klub Sportowy Dwójka Nowogard, działający przy Szkole Podstawowej nr 2 w Nowogardzie;
  • Uczniowski Klub Sportowy Trójka Nowogard , działający przy Szkole Podstawowej nr 3 w Nowogardzie (koszykówka);
  • Uczniowski Klub Sportowy Olmpijczyk 09 Nowogard, działający przy Szkole Podstawowej nr 3 w Nowogardzie;
  • Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Czwórka Nowogard, działający przy Szkole Podstawowej nr 4 w Nowogardzie (piłka ręczna);
  • Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Siatkarz Nowogard, działający przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Nowogardzie (piłka siatkowa);
  • Uczniowski Klub Sportowy Jedynka Nowogard, działający przy Gimnazjum nr 1 w Nowogardzie (pilka ręczna);
  • Uczniowski Klub Sportowy Sportowiec Nowogard, działający przy Zespole Szkół Ogólnokształcących w Nowogardzie;
  • Ludowy Klub Sportowy Olimpia Nowogard, działający od 2008 roku (piłka nożna) ;
  • Klub Sportowy Handball Nowogard (piłka ręczna);
  • Ludowy Klub Sportowy Panorama Nowogard (kolarstwo);
  • Klub Motorowy Cisy Nowogard.

Bazę sportową w gminie Nowogard tworzą m. in.:

  • Stadion Miejski w Nowogardzie,
  • Tor Motokrosowy w Nowogardzie
  • Skatepark w Nowogardzie,
  • boiska sportowe w miejscowościach: Błotno, Boguszyce, Jarchlino, Karsku,

Do organizowanych cyklicznie imprez sportowych należą:

  • Międzynarodowy Wyścig Kolarski o Puchar Burmistrza Nowogardu;
  • Memoriał Wojtka Chomińskiego (turniej piłki ręcznej);
  • Memoriał Janusza Kaweckiego (turniej szachowy).

Turystyka

Walorem turystycznym gminy jest m. in. Jezioro Nowogardzkie oraz kompleksy leśnie, zwłaszcza Puszcza Goleniowska. Na terenie gminy wytyczono również użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000.

Zabytki

Do rejestru Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie wpisane są na terenie miasta i gminy Nowogard[58]:

w Nowogardzie:

  • teren Starego Miasta (wpis nr 41 z dnia 22 kwietnia 1955);
  • mury miejskie (wpis nr 230 z dnia 06 kwietnia 1957) - zachowała się jedynie południowo-zachodnia ich część położona od strony jeziora (odcinek o długości 420 m i wysokości 2,80-2,90 m);
  • kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny - powstawał od połowy XIV do końca XV wieku (wpis nr 47 z dnia 30 sierpnia 1955)
  • zamek (obecnie Zakład Karny) (wpis nr 1136 z dnia 12 lipca 1990) - znajduje się w miejscu murowanego gotyckiego zamku (XIII/XIV wiek), dawnej siedziby rodu Everstein, która została zbombardowana przez wojska szwedzkie w 1675 roku. Odbudowany po 1684 roku, a następnie rozbudowany na więzienie, które funkcjonowało od 1820 roku;
  • sanatorium, obecnie Dom Pomocy Społecznej Nr 2, przy ulicy Smużyny 2 (wpis nr 89 z dnia 11 grudnia 2001);
  • park leśny przy Domu Pomocy Społecznej Nr 2 (wpis nr 89 z dnia 11 grudnia 2001);
  • budynek mieszkalny przy ulicy Luboszan 1 (wpis nr 1084 z dnia 01 lutego 1990);

w pozostałych miejscowościach gminy:

Szlaki turystyczne

Poprzez gminę Nowogard przebiegają:

  • Międzygminny Szlak Rowerowy „Równina Nowogardzka” o łącznej długości 122 km. Jego trasa wiedzie na terenie gminy przez Ogorzele – Karsk – Nowogard – Miętno – Lestkowo – Maszkowo – Konarzewo – Jarchlino – Kulice – Wierzbięcin.
  • szlak rowerowy „Na południowy zachód od Nowogardu”, o łączenie długości 37 km, przebiegający gminami Nowogard i Osina trasą: Nowogard – Długołęka – Redło – Osina – Redostowo – Kikorze – Olchowo - Nowogard[59]
  • szlak rowerowy „Na południowy wschód od Nowogardu” o łącznej długości 43 km, przebiegający przez gminę Nowogard i Dobra trasą: Nowogard – Kulice – Wierzbięcin – Bienice – Dobra (powiat łobeski) – Wojtaszyce – Krzemienna – Jenikowo – Korytowo – Sąpolnica - Nowogard [60].

Demografia

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w dniu 30 września 2012 roku gminę zamieszkiwało 24.960 osób: 12.285 mężczyzn i 12.675 kobiet, co stanowi 30,4% wszystkich mieszkańców powiatu goleniowskiego[61]. Gęstość zaludnienia w Gminie Nowogard wynosi 74 osób na 1 km2[62].

Ludność gminy według wieku
(dane z 31 grudnia 2011)[63]
Mężczyźni Kobiety Razem
Wiek przedprodukcyjny 2.467 2.371 4.838
Wiek produkcyjny 8.827 7.629 16.456
Wiek poprodukcyjny 1.012 2.683 3.695
Razem 12.306 12.683 24.989


Ludność gminy w latach 2003-2011[64]
Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Miasto 16.728 16.733 16.753 16.739 16.794 16.781 16.779 16.816 17.028
Obszar wiejski 7.639 7.693 7.760 7.779 7.776 7.781 7.786 7.808 7.961
Ogółem 24.367 24.426 24.513 24.518 24.570 24.562 24.565 24.624 24.989


W 2002 roku w powszechnym spisie ludności na 24.412 mieszkańców gminy narodowość niepolską zadeklarowało 28 osób, w tym 11 niemiecką[65].

System ochrony zdrowia

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na terenie gminy w 2011 roku funkcjonowało 13 zakładów opieki zdrowotnej, liczba osób przypadających na jeden zakład wyniosła 1.922[66].

Opiekę zdrowotną mieszkańcom zapewniają m. in.[67]:

  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Praxis 2
  • Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej Praxis
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej LEKS S.C.
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Pro-Med. S.C.
  • Baby - Med S. C.
  • Pielęgniarki Środowiskowo-Rodzinne
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Chirurg Sp. z o.o.
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Sanus S.C.
  • Zakład Domowej Opieki Długoterminowej.

W Nowogardzie działa jeden z dwóch szpitali w powiecie goleniowskim – Samodzielny Publiczny Szpital Rejonowy z oddziałami: chirurgii ogólnej, chorób wewnętrznych, neonatologii, pediatrii, położniczo-ginekologiczny. < http://www.szpital.nowogard.pl/>

W gminie świadczą usługi także gabinety stomatologiczne i apteki.

Herb

Gmina Nowogard - herb.png

Herb ustanowiony został Uchwałą Nr XIX/162/2000 Rady Miejskiej w Nowogardzie z dnia 29 marca 2000 roku w sprawie zmiany Statutu Gminy Nowogard[68].

Herb Gminy i Miasta Nowogard przedstawia wizerunek blankowego muru i bramy miejskiej otwartej wraz z trzema oknami koloru białego i złotego gryfa w koronie, zwróconego w stronę drzewca koloru złotego, na tle niebieskiej chorągwi zatkniętej po lewej stronie na szczycie bramy oraz jedenaście niebieskich lilii na białym polu tarczy herbowej.

Miejscowości i sołectwa

Przypisy

  1. ↑ Nowogard - gmina miejsko-wiejska Statystyczne Vademecum Samorządowca 2012 [online]. [Przeglądany 11 maja 2013]
  2. ↑ Tamże
  3. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2012 r. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2012, s. 166 ISSN 1505-5507
  4. ↑ Kondracki, Jerzy. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 33, 36, 52-53
  5. ↑ Prawdzic, Krzysztof. Klimat województwa szczecińskiego w świetle potrzeb rolnictwa. Szczecin: K.W. PZPR, Wydział Rolnictwa i Leśnictwa WRN w Szczecinie, 1961, s. 34-38
  6. ↑ Woś, Alojzy. Regiony klimatyczne Polski w świetle częstości występowania różnych typów pogody. Zeszyty Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk, 1993, nr 20, s. 14, 33
  7. ↑ Białecki, Tadeusz. Słownik nazw fizjograficznych Pomorza Zachodniego. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2001
  8. ↑ Białecki, Tadeusz. Słownik nazw fizjograficznych Pomorza Zachodniego. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2001; Filipiak, Jarosław, Sadowski, Jacek. Jeziora Szczecińskie (zarys faktografii). Szczecin: Akademia Rolnicza w Szczecinie, 1994, s. 216-217; Hydronimy. Część 2. Wody stojące. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006
  9. ↑ Białecki, Tadeusz. Słownik nazw fizjograficznych Pomorza Zachodniego. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2001; Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006; Waloryzacja przyrodnicza gminy Nowogard. W: Nowograd [online]. [Przeglądany 29 maja 2013]. Dostępny w: http://www.2012.nowogard.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=749&Itemid=51
  10. ↑ Nadleśnictwo Nowogard W: Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Szczecinie [online]. [Przeglądany 01 czerwca 2013]
  11. ↑ Nadleśnictwo Rokita W: Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Szczecinie [online]. [Przeglądany 01 czerwca 2013]
  12. ↑ Nowogard - gmina miejsko-wiejska W:Statystyczne Vademecum Samorządowca 2012 [online]. [Przeglądany 11 maja 2013]
  13. ↑ Europejska sieć ekologiczna Natura 2000 w województwie zachodniopomorskim. Red. Krzysztof Ziarnek, Danuta Piątkowska. Szczecin: Biuro Konserwacji Przyrody w Szczecinie, 2008, s. 97-142
  14. ↑ Uchwała Nr XL/359/2006 Rady Miejskiej w Nowogardzie z dnia 25 października 2006 r. w sprawie ustanowienia zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. "Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego" 2007, nr 50, poz. 750
  15. ↑ Uchwała Nr XL/359/2006 Rady Miejskiej w Nowogardzie z dnia 25 października 2006 r. w sprawie ustanowienia zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. "Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego" 2007, nr 50, poz. 750
  16. ↑ Uchwała Nr XL/359/2006 Rady Miejskiej w Nowogardzie z dnia 25 października 2006 r. w sprawie ustanowienia zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. "Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego" 2007, nr 50, poz. 750
  17. ↑ Uchwała Nr XL/361/2006 Rady Miejskiej w Nowogardzie z dnia 25 października 2006 r. w sprawie ustanowienia użytków ekologicznych. "Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego" 2007, nr 50, poz. 752
  18. ↑ Uchwała Nr XLIII/359/10 Rady Miejskiej w Nowogardzie z dnia 29 września 2010 r. w sprawie użytku ekologicznego „Szuwary Nowogardzkie”. "Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego" 2011, nr 1, poz. 22
  19. ↑ Przyroda Pomorza Zachodniego. Szczecin: Oficyna In Plus, 2002, s. 247-249; Rejestr zabytków nieruchomych województwa z wyłączeniem zabytków archeologicznych w powiatach W: Biuletyn Informacji Publicznej Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie [online]. [Przeglądany 9 maja 2013]
  20. ↑ Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Goleniowskiego W: Biuletyn Informacji Publicznej Starostwo Powiatowe w Goleniowie [online]. [Przeglądany 10 maja 2013]
  21. ↑ Obwieszczenie Wojewody Szczecińskiego z dnia 1 lipca 1948 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego województwa szczecińskiego. "Szczeciński Dziennik Wojewódzki" 1948, nr 13, poz. 103
  22. ↑ Obwieszczenie Wydziału Organizacyjno-Prawnego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 30 czerwca 1965 r. o aktualnym podziale administracyjnym województwa szczecińskiego, obowiązującym od 1 stycznia 1962 r. "Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie" 1965, nr 14, poz. 75
  23. ↑ Uchwała nr X/74/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 29 września 1971 r. o zniesieniu i utworzeniu gromad w województwie szczecińskim. "Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie" 1971, nr 14, poz. 112
  24. ↑ Uchwała Nr XV/116/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 7 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie szczecińskim. "Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie" 1972, nr 15, poz. 111; Obwieszczenie Wydziału Organizacyjno-Prawnego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 12 stycznia 1973 r. w sprawie podziału administracyjnego województwa szczecińskiego. "Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie" 1973, nr 2, poz. 7
  25. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1991 r. w sprawie podziału lub połączenia niektórych miast i gmin, w których dotychczas działały wspólne organy, oraz zmiany i ustalenia ich nazw i siedzib. "Dziennik Ustaw" 1991, nr 87 poz. 397
  26. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 roku w sprawie utworzenia powiatów. "Dziennik Ustaw 1998", nr 103, poz. 652
  27. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 maja 2001 r. w sprawie utworzenia, ustalenia granic i zmiany nazw powiatów oraz zmiany siedziby władz powiatu. "Dziennik Ustaw" 2001, nr 62, poz. 631
  28. ↑ Podmioty wg sekcji i działów PKD 2007 oraz sektorów własnościowych. W: Bank Danych Lokalnych [online]. [Przeglądany 24 października 2014]
  29. ↑ Bezrobotni wg gmin W: Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie [online]. [Przeglądany 9 czerwca 2013]
  30. ↑ Powierzchnia zasiewów wybranych upraw W: Bank Danych Lokalnych [online]. [Przeglądany 6 czerwca 2013]
  31. ↑ Pogłowie zwierząt gospodarskich. W: Bank Danych Lokalnych [online. [Przeglądany 6 czerwca 2013]
  32. ↑ Użytkowanie gruntów W: Bank danych lokalnych [online]. [Przeglądany 6 maja 2013]
  33. ↑ Powierzchnia gospodarstw rolnych według grup obszarowych użytków rolnych W: Bank danych lokalnych [online]. [Przeglądany 6 maja 2013]
  34. ↑ Uchwała Nr 369/03 Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 23 lipca 2003 roku w sprawie nadania nowej numeracji dróg powiatowych w Województwie Zachodniopomorskim
  35. ↑ Budynki mieszkalne w gminie W: Bank Danych Lokalnych [online]. [Przeglądany 9 czerwca 2013]
  36. ↑ Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania W: Bank Danych Lokalnych [online]. [Przeglądany 9 czerwca 2013]
  37. ↑ Zasoby mieszkaniowe gmin (komunalne) W: Bank Danych Lokalnych [online]. [Przeglądany 9 czerwca 2013]
  38. ↑ Mieszkania wyposażone w instalacje techniczno-sanitarne W: Bank Danych Lokalnych [online]. [Przeglądany 9 czerwca 2013]
  39. ↑ Wodociągi W: Bank Danych Lokalnych [online]. [Przeglądany 9 czerwca 2013]
  40. ↑ Korzystający z instalacji w % ogółu ludności W: Bank Danych Lokalnych [online]. [Przeglądany 9 czerwca 2013]
  41. ↑ Kanalizacja W: Bank Danych Lokalnych [online]. [Przeglądany 9 czerwca 2013]
  42. ↑ Sieć gazowa W: Bank Danych Lokalnych [online]. [Przeglądany 9 czerwca 2013]
  43. ↑ Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowogard W: Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Miejski w Nowogardzie [online]. [Przeglądany 7 czerwca 2013]
  44. ↑ Dzikie wysypiska W: Bank Danych Lokalnych [online]. [Przeglądany 10 czerwca 2013]
  45. ↑ Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Nowogard W: Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Miejski w Nowogardzie [online]. [Przeglądany 7 czerwca 2013]
  46. ↑ Tamże
  47. ↑ Tamże
  48. ↑ Tamże
  49. ↑ Uchwała Nr III/19/02 Rady Miejskiej w Nowogardzie z dnia 19 grudnia 2002 roku
  50. ↑ Placówki biblioteczne wg organu prowadzącego W: Bank Danych Lokalnych [online]. [Przeglądany 25 maja 2013]
  51. ↑ Jednostki organizacyjne W: Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Miejski w Nowogardzie [online]. [Przeglądany 11 maja 2013]
  52. ↑ Nowogard – gmina miejsko-wiejska W: Statystyczne Vademecum Samorządowca 2012 [online]. [Przeglądany 11 maja 2013]
  53. ↑ Jednostki oświatowe W: Biuletyn Informacji Publicznej Starostwo Powiatowe w Goleniowie [online]. [Przeglądany 11 kwietnia 2013]
  54. ↑ Matysiak, Paulina. Kościoły Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej : nasze dziedzictwo. T. 2. Bydgoszcz: Ikona, [2012], s. 42-73; Schematyzm Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej. Szczecin: Szczecińskie Wydawnictwo Archidiecezjalne "Ottonianum", 2002, s. 151-160
  55. ↑ Grupa adwentystów w Nowogardzie W: Kościół Adwentystów Dnia Siódmego Diecezja Zachodnia [online]. [Przeglądany 17 maja 2013].
  56. ↑ Zbór w Nowogardzie W: Kościół Ewangelicznych Chrześcijan w Polsce [online]. [Przeglądany 17 maja 2013]
  57. ↑ Wykaz uczniowskich klubów sportowych wpisanych do ewidencji prowadzonej przez Starostę Goleniowskiego; Wykaz klubów sportowych działających w formie stowarzyszenia W: Powiat goleniowski [online]. [Przeglądany 22 maja 2013]
  58. ↑ Koutny-Giedrys, Mirosława, Palacz, Ewa, Słomiński, Maciej. Zabytki gminy Nowogard. Walory architektoniczne i historyczne, prace konserwatorskie. W: Nowogard i okolice na przestrzeni wieków. Red. Agnieszka Gut. Szczecin: Gmina Nowogard, 2010, s. 85-110; Matysiak, Paulina. Kościoły Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej : nasze dziedzictwo. T. 2. Bydgoszcz: Ikona, [2012]; Rejestr zabytków nieruchomych województwa z wyłączeniem zabytków archeologicznych w powiatach W: Biuletyn Informacji Publicznej Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie [online]. [Przeglądany 9 maja 2013]
  59. ↑ Atlas szlaków rowerowych województwa zachodniopomorskiego. Regionalna Agencja Promocji Turystyki, s. 45-46
  60. ↑ Atlas szlaków rowerowych województwa zachodniopomorskiego. Regionalna Agencja Promocji Turystyki, s. 48-49
  61. ↑ Stan, ruch naturalny i wędrówkowy ludności w III kwartale W: Baza Demografia [online]. [Przeglądany 04 maja 2013]
  62. ↑ Nowogard - gmina miejsko=wiejska Statystyczne Vademecum Samorządowca 2012. W: Urząd Statystyczny w Szczecinie [online]. [Przeglądany 23 kwietnia 2013]
  63. ↑ Województwo Zachodniopomorskie 2012. Szczecin: Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2012, s. 112
  64. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym 2004-2012. W: Główny Urząd Statystyczny – portal informacyjny [online]. [Przeglądany 11 kwietnia 2013]. Dostępny w: http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1869_PLK_HTML.htm
  65. ↑ Deklaracje narodowościowe w gminach. W: Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 w zakresie deklarowanej narodowości oraz języka używanego w domu [online]. [Przeglądany 11 kwietnia 2013]. Dostępny w: http://www.stat.gov.pl/gus/8185_PLK_HTML.htm
  66. ↑ Statystyczne Vademecum Samorządowca 2012. W: Urząd Statystyczny w Szczecinie [online]. [Przeglądany 23 kwietnia 2013]. http://www.stat.gov.pl/szczec/69_1353_PLK_HTML.htm
  67. ↑ Narodowy Fundusz Zdrowia. Zachodniopomorski Oddział Wojewódzki w Szczecinie [online]. [Przegladany 17 maja 2013]. http://www.nfz-szczecin.pl/gdzie_sie_leczyc.htm
  68. ↑ Uchwała Nr XIX/162/2000 Rady Miejskiej w Nowogardzie z dnia 29 marca 2000 roku w sprawie zmiany Statutu Gminy Nowogard. Dziennik Województwa Zachodniopomorskiego 2000, nr 18, poz. 196, s. 1045

Bibliografia

  • Atlas szlaków rowerowych województwa zachodniopomorskiego. Regionalna Agencja Promocji Turystyki. ISBN 8391589676
  • Białecki, Tadeusz. Słownik nazw fizjograficznych Pomorza Zachodniego. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2001. ISBN 8372412014
  • „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie” 1965, nr 14, poz. 75; 1971, nr 14, poz. 112; 1972, nr 15, poz. 111; 1973, nr 2, poz. 7
  • „Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego” 2000, nr 18, poz. 196; 2007, nr 50, poz. 750, poz. 752; 2011, nr 1, poz. 22
  • Dziennik Ustaw 1991, nr 87 poz. 397; 1998, nr 103, poz. 652; 2001, nr 62, poz. 631
  • Europejska sieć ekologiczna Natura 2000 w województwie zachodniopomorskim. Red. Krzysztof Ziarnek, Danuta Piątkowska. Szczecin: Biuro Konserwacji Przyrody w Szczecinie, 2008. ISBN 9788392696001
  • Filipiak, Jarosław, Sadowski, Jacek. Jeziora Szczecińskie (zarys faktografii). Szczecin: Akademia Rolnicza w Szczecinie, 1994
  • Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006. ISBN 8323996075
  • Hydronimy. Część 2. Wody stojące. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006. ISBN 8323996075
  • Kondracki, Jerzy. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 8301130504
  • Matysiak, Paulina. Kościoły Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej : nasze dziedzictwo. T. 2. Bydgoszcz: Ikona, [2012]. ISBN 9788393428724
  • Nowogard i okolice na przestrzeni wieków. Red. Agnieszka Gut. Szczecin: Gmina Nowogrd, 2010. ISBN 9788360637487
  • Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2004-2012. ISSN 1505-5507
  • Prawdzic, Krzysztof. Klimat województwa szczecińskiego w świetle potrzeb rolnictwa. Szczecin: K.W. PZPR, Wydział Rolnictwa i Leśnictwa WRN w Szczecinie, 1961
  • Przyroda Pomorza Zachodniego. Szczecin: Oficyna In Plus, 2002. ISBN 8391082784
  • Schematyzm Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej. Szczecin: Szczecińskie Wydawnictwo Archidiecezjalne "Ottonianum". ISBN 8370412327
  • "Szczeciński Dziennik Wojewódzki" 1948, nr 13, poz. 103
  • Uchwała Nr 369/03 Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 23 lipca 2003 roku w sprawie nadania nowej numeracji dróg powiatowych w Województwie Zachodniopomorskim
  • Województwo Zachodniopomorskie : podregiony, powiaty, gminy 2012. Szczecin: Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2012
  • Woś, Alojzy. Regiony klimatyczne Polski w świetle częstości występowania różnych typów pogody. Zeszyty Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk, 1993

Linki zewnętrzne

Zobacz też

Gmina Nowogard
Siedziba gminy: Nowogard
MiastaHerb
Wsie
Kolonie
Osady
Osady leśne
Przysiółki
Części miejscowości
Sołectwa


Powiat goleniowski
Siedziba powiatu: Goleniów
MiastaHerb
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie



Logo pomeranica.jpg
Autor opracowania: Izabela Strzelecka


Źródło: „http://www.encyklopedia.szczecin.pl/index.php?title=Gmina_Nowogard&oldid=158234”