Mirosław Gruszczyński

Z Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Mirosław Gruszczyński
aktor, reżyser
brak zdjecia
Data urodzenia 23 czerwca 1943
Miejsce urodzenia Włocławek
Data śmierci 14 sierpnia 1989
Miejsce śmierci Szczecin
Miejsce spoczynku Cmentarz Komunalny we Włocławku



Mirosław Gruszczyński (1943-1989) – aktor, reżyser

Życiorys

Mirosław Gruszczyński urodził się 23 czerwca 1943 roku we Włocławku. Był synem Bolesława i Bernardy Gruszczyńskich. Już od najmłodszych lat wykazywał uzdolnienia aktorskie. Pierwsze kroki stawiał w kółku recytatorskim w Szkole Podstawowej nr 6. Później uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. Ziemi Kujawskiej, gdzie działał w kółku teatralnym prowadzonym przez Włodzimierza Gniazdowskiego. Obdarzony dużym talentem, po zdaniu matury w 1961 roku, podjął studia na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Podczas studiów grał w przedstawieniach reżyserowanych przez wybitnych aktorów i pedagogów, Stanisławę Perzanowską, Władysława Krasnowieckiego i Ryszardę Hanin. Pod kierunkiem tej ostatniej wystąpił w przedstawieniu dyplomowym w roli Radosta w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry.

Po ukończeniu studiów w 1965 roku, został zaangażowany do Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie (sez. 1965/1966). Tu po raz pierwszy spotkał się z reżyserem Józefem Grudą, z którym kilka lat później miał współpracować w Szczecinie. Na lubelskiej scenie wystąpił w przedstawieniu Niech no tylko zakwitną jabłonie Agnieszki Osieckiej i w Horsztyńskim Juliusza Słowackiego. Współpracował także ze Studenckim Teatrem „Dren 59”, działającym przy Akademii Medycznej, dla którego zainscenizował i wyreżyserował Próbę rekonstrukcji Tadeusza Różewicza.

Po opuszczeniu Lublina grał w zespole Teatru Klasycznego w Warszawie (1966-1971). W stolicy dostał propozycję współpracy z Teatrem Telewizji, w którym początkowo grywał epizody i niewielkie role w sztukach reżyserowanych przez Jerzego Antczaka, Henryka Boukołowskiego i Ireneusza Kanickiego. W tym okresie nawiązał także współpracę z filmem. Na ekranie występował jednak rzadko i najczęściej w drugoplanowych rolach.

Od 1971 roku związany ze Szczecinem. Początkowo był aktorem Państwowych Teatrów Dramatycznych, a po ich reorganizacji aktorem Teatru Współczesnego (1975-1979, 1981-1987) i Teatru Polskiego (1979-81). Na szczecińskiej scenie zadebiutował rolą Do Rodryga w Cydzie Corneille'a-Morsztyna-Wyspiańskigo w reż. Józefa Grudy. Wkrótce stał się filarem szczecińskiego zespołu. Uchodził za aktora o trudnym charakterze, ale bezgranicznie oddanego swojemu zawodowi. Znakomicie czuł się zarówno w rolach dramatycznych, jak i komediowych. Wybitną kreację stworzył w roli Konrada w Wyzwoleniu Stanisława Wyspiańskiego w reż. Macieja Englerta. Dwukrotnie wcielił się w Prokuratora Roberta Scurvy w Szewcach Witkacego. Po raz pierwszy w 1974 roku w przedstawieniu reżyserowanym przez Aleksandra Strokowskiego, i po raz drugi, w 1981 roku, w wersji przygotowanej przez Witolda Skarucha. Za tę drugą interpretację został uhonorowany nagrodą na festiwalu teatralnym w Toruniu. Aktor współpracował także z Teatrem Krypta, gdzie grał i reżyserował. Próbował także swoich sił jako autor. Mimo wielu atrakcyjnych propozycji, nigdy nie zdecydował się na przeniesienie się do Warszawy.

W 1976 roku aktor wystąpił w głównej roli w głośnym telewizyjnym filmie Stefana Szlachtycza Tylko Beatrycze. Filmowa adaptacja powieści historycznej Teodora Parnickiego przyniosła rozgłos zarówno reżyserowi, jak i odtwórcy roli Stanisława. Mirosław Gruszczyński uznawał tę rolę za swoją pierwszą w pełni udaną przygodę z X Muzą. Wybitna kreacja nie przyniosła jednak artyście kolejnych ciekawych propozycji filmowych.

Aktor był mocno zaangażowany w działalność polityczną, m.in. przewodniczył teatralnej Solidarności. Działał także w Komitecie Obrony Więzionych za Przekonania.

Na początku lat osiemdziesiątych u aktora wykryto początki schizofrenii, która po 1985 roku praktycznie uniemożliwiła mu występy na scenie. Sporadycznie pojawiał się w teatrze i w rozgłośni radiowej, dla której w poprzednich latach nagrał wiele słuchowisk.

Zmarł tragicznie 14 sierpnia 1989 w Szczecinie. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w rodzinnym Włocławku (kw. 84A-3-43).

Twórczość artystyczna (Szczecin)

Teatr

Tytuł Autor Reżyseria Forma twórczości Postać Teatr Data premiery
Cyd Corneille-Morsztyn-Wyspiański Józef Gruda obsada aktorska Don Rodrygo Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 30 kwietnia 1971
Księżniczka na opak wywrócona Pedro Calderon de la Barca Ewa Kołogórska obsada aktorska Roberto, syn księcia Parmy Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 27 czerwca 1971
Święta Joanna George Bernard Shaw Józef Gruda obsada aktorska Państwowe Teatry Dramatyczne (Zamek Książąt Pomorskich, Sala im. Księcia Bogusława) 21 stycznia 1972
Powrót Odysa Stanisław Wyspiański Wojciech Jesionka asystent reżysera, obsada aktorska Eurymachos Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 26 marca 1972
Pelikan August Strindberg Jitka Stokalska asystent reżysera, obsada aktorska Zięć, Aksel, mąż Gerdy Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 16 czerwca 1972
Lubow Jarowaja Konstanty Treniew Piotr Monastyrski obsada aktorska Kostiumow Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 15 grudnia 1972
Kotka na rozpalonym blaszanym dachu Tennessee Williams Aleksander Strokowski obsada aktorska Doktor Bangh Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 24 marca 1973
Dlaczego? (monodram) wg Zdzisława Kowalczyka i Gilberta Cesborna Mirosław Gruszczyński opracowanie, reżyseria, obsada aktorska Teatr Krypta 2 lipca 1973
Don Carlos Fryderyk Schiller Jitka Stokalska obsada aktorska Markiz Posa, kawaler maltański Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 1 grudnia 1973
Człowiek znikąd Ignatij Dworiecki Józef Gruda obsada aktorska Czeszkow Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 12 lutego 1974
Szewcy Stanisław Ignacy Witkiewicz Aleksander Strokowski obsada aktorska Prokurator Robert Scurvy Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 15 września 1974
Ballada polska (monodram wg powieści Przepłyniesz rzekę) Julian Kawalec Mirosław Gruszczyński adaptacja, inscenizacja, obsada aktorska Teatr Krypta 20 stycznia 1975
Macbett Eugène Ionesco Maciej Englert asystent reżysera, obsada aktorska Macbett Teatr Współczesny 3 kwietnia 1976
Kobieta zza zielonych drzwi Rustan Ibrahimbekow Wojsław Brydak obsada aktorska Teatr Współczesny 15 września 1976
Farsa mrocznych Michel de Ghelderode Maciej Englert obsada aktorska Mops Teatr Współczesny 23 lutego 1977
Ludzie energiczni Wasilij Szukszyn Anna Minkiewicz obsada aktorska Teatr Współczesny 7 maja 1977
Dożywocie Aleksander Fredro Maciej Englert obsada aktorska Doktor Hugo Teatr Współczesny 3 lipca 1977
Ostatni Maksym Gorki Aleksander Towstonogow obsada aktorska Iwan Kołomyjcew Teatr Współczesny 12 listopada 1977
Kurka Wodna Stanisław Ignacy Witkiewicz Maciej Englert obsada aktorska Drań - Ryszard de Korbowa-Korobowski Teatr Współczesny 28 stycznia 1978
Pan Tadeusz Adam Mickiewicz Janusz Bukowski obsada aktorska Narrator I Teatr Polski 4 lutego 1978
Wyzwolenie Stanisław Wyspiański Maciej Englert obsada aktorska Konrad Teatr Współczesny 25 kwietnia 1978
Krawiec Sławomir Mrożek Janusz Nyczak obsada aktorska Ekscelencja Teatr Współczesny 20 października 1978
Lot nad kukułczym gniazdem Dale Wasserman Andrzej Chrzanowski obsda aktorska Doktor Spivey Teatr Współczesny 16 grudnia 1978
Egzamin Jan Paweł Gawlik Wanda Laskowska obsada aktorska Dyrektor szkoły Teatr Polski 14 października 1979
Fantazy, czyli Nowa Dejanira Juliusz Słowacki Janusz Bukowski asystent reżysera, obsada aktorska Jan Teatr Polski 8 grudnia 1979
Biorę z tobą ślub Jadwiga Wilanowska Janusz Bukowski obsada aktorska Zbyszek Teatr Polski (Sala Prób) 27 maja 1980
Pójdź ze mną Mirosław Gruszczyński Mirosław Gruszczyński scenariusz, reżyseria, obsada aktorska Teatr Polski 28 lutego 1981
Łotrzyce Agnieszka Osiecka Mirosław Gruszczyński reżyseria Teatr Współczesny 23 listopada 1981
Szewcy Stanisław Ignacy Witkiewicz Witold Skaruch obsada aktorska Prokurator Robert Scurvy Teatr Współczesny 12 grudnia 1981
Trzy siostry Antoni Czechow Jan Maciejowski obsada aktorska Aleksander Wierszynin Teatr Współczesny 25 marca 1982
Wesołego powszedniego dnia Wojciech Młynarski Mirosław Gruszczyński reżyseria Teatr Współczesny 4 czerwca 1982
Operetka Witold Gombrowicz Ryszard Major obsada aktorska Hrabia Szarm Teatr Współczesny 10 grudnia 1982
Gyubal Wahazar, czyli Na Przełęczach Bezsensu Stanisław Ignacy Witkiewicz Krzysztof Babicki obsada aktorska Józef Rypmann Teatr Współczesny 25 marca 1983
Popiół i diament Jerzy Andrzejewski Jan Maciejowski, Antoni Gryzik obsada aktorska Kapitan Waga Teatr Współczesny 23 marca 1984
Pierścień i róża William Makepeace Thackeray Wiesław Górski obsada aktorska Król Paflagonii Teatr Współczesny 26 maja 1984
Opera za trzy grosze Bertolt Brecht Jolanta Bohdal obsada aktorska Żebrak I Teatr Współczesny 6 lutego 1987



Zdjęcia ze spektakli teatralnych i z filmu

  • Jako Konrad w Wyzwoleniu (1978) - fot. Renata Pajchel

  • Jacek Polaczek (Reżyser) i Mirosław Gruszczyński (Konrad) w Wyzwoleniu (1978) - fot. Renata Pajchel

  • Mirosław Gruszczyński (Dyrektor szkoły) i Ewa Wrońska (Krystyna Chlebowska) w Egzaminie (1979) - fot. Zbigniew Ryngwelski



Radio

Tytuł słuchowiska Autor Reżyseria (adaptacja radiowa) Postać Data pierwszej emisji
Podróże morskie dawnych Polaków wiersze różnych poetów Julia Zyblewska (Halina Lizińczyk) obsada aktorska 17 czerwca 1976
Wigilia Jerzy Samborski Julia Zyblewska obsada aktorska 25 lipca 1976
Jesienią moja ziemia błyska Stanisław Wit Wiliński Julia Zyblewska obsada aktorska 21 września 1976
Wiersze Czarnej Afryki wiersze róznych poetów (Zbigniew Kosiorowski) obsada aktorska luty 1978
Raj Mark Twain Maciej Englert (Zbigniew Kosiorowski) obsada aktorska 26 marca 1978
Sprawa Jolki Ptak Włodzimierz Martyniuk Sylwester Woroniecki obsada aktorska 11 lutego 1979
Zaduszki poetyckie wiersze różnych autorów Sylwester Woroniecki obsada aktorska listopad 1979
Kwadraty snu Stanisław Zajączek Sylwester Woroniecki obsada aktorska 25 grudnia 1979
Gdy krzepnie rtęć (w cyklu Szczecińskie popołudnia) Tadeusz Piotrowski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 27 grudnia 1979
Trzęsienie ziemi Ireneusz Gwidon Kamiński Sylwester Woroniecki obsada aktorska 6 lipca 1980
Tak się w sobie zagubiłem (w ramach Magazynu artystycznego) Marian Kowalski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 31 sierpnia 1980
Na krawędzi białej ciszy Zbigniew Kosiorowski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 26 października 1980
Dekada Stanisław Zajączek Sylwester Woroniecki obsada aktorska 11 grudnia 1980
Daleko od Galapagos Marian Kowalski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 24 grudnia 1980
Wiersze (1970-1980) Stanisław Zajączek Sylwester Woroniecki obsada aktorska 5 lutego 1981
Kamień Zbigniew Kosiorowski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 29 maja 1983
Pułapka Zbigniew Kosiorowski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 20 listopada 1983
Następca tronu Władysław Wojciechowski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 10 lutego 1985
Orły nadlecą od wzgórz Władysław Wojciechowski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 28 kwietnia 1985
AG-15 zatonęła Marek Koszur Sylwester Woroniecki obsada aktorska 9 maja 1985
Powrót Ryszard Dżaman Sylwester Woroniecki obsada aktorska 6 czerwca 1985
Pompei przed sezonem Wiesław Andrzejewski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 30 czerwca 1985
5 lipca Marian Kowalski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 7 lipca 1985
W palcach wiatru (w cyklu Radiowa Scena Poetycka) Janusz Krzymiński Sylwester Woroniecki obsada aktorska 7 lipca 1985
Sydonia Bork Władysław Wojciechowski Sylwester Woroniecki obsada aktorska 28 lipca 1985
Staruszek nad rzeką Mariusz Czarniecki Sylwester Woroniecki obsada aktorska 1985
To brzmi dumnie Dariusz Bitner Sylwester Woroniecki obsada aktorska 12 stycznia 1986



Telewizja

Tytuł sztuki Autor Reżyseria Realizacja telewizyjna Postać data premiery
Pierwsze trudne dni Władysław Wojciechowski Czesław Staszewski Andrzej Kobyliński Robotnik I 2 września 1973
Joanna Teresa Sobańska-Dąbrowska, Henryk Boukołowski Jerzy Wójcik Ryszard Zawidowski obsada aktorska 19 stycznia 1976
Medea Eurypides Jerzy Wójcik (także adaptacja) Ryszard Zawidowski Kreon 6 lutego 1978



Nagrody i wyróżnienia

  • 1966 – nagroda indywidualna za reżyserię i inscenizację spektaklu Próba rekonstrukcji (ST „Dren 59” z Lublina) na I Studenckiej Wiośnie Teatralnej w Lublinie
  • 1973 – Nagroda Ziemi Nadnoteckiej za najlepszy spektakl (Dlaczego?) Eliminacji Regionalnych w Pile do VIII Ogólnopolskiego Festiwalu Teatrów Jednego Aktora we Wrocławiu
  • 1973 – II nagroda za spektakl Dlaczego? na VIII Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Jednego Aktora we Wrocławiu
  • 1974 – Bursztynowy Pierścień za rolę Inżyniera w Człowieku znikąd Ignatija Dworieckiego w reż. Józefa Grudy
  • 1977 – wyróżnienie za rolę Mopsa w przedstawieniu Farsa mrocznych na XIX Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
  • 1978 – III miejsce (ex aequo z Ewą Wócik) w plebiscycie uczestników konkursu „Młodzi Miłośnikami Melpomeny” na ulubionego aktora scen szczecińskich
  • 1978 – nagroda Wojewody Szczecińskiego za całokształt pracy artystycznej i społecznej
  • 1978 – nagroda za rolę Konrada w Wyzwoleniu (Teatr Współczesny w Szczecinie) na XX Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
  • 1979 – Bursztynowy Pierścień
  • 1981 – II Nagroda Publiczności za przedstawienie Pójdź za mną (Teatr Polski w Szczecinie) na XVI Ogólnopolskim Przeglądzie Zawodowych Teatrów Małych Form w Szczecinie
  • 1982 – nagroda za kreację w przedstawieniu Szewcy S.I. Witkiewicza na na XXIV Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu



O Mirosławie Gruszczyńskim

  • (...) Jednak najlepszą kreację dał w szczecińskim „Wyzwoleniu” Mirosław Gruszczyński, grający Konrada. Jest to niewątpliwie najtrudniejsza z jego kreacji i najdojrzalsza. Rola stwarza wiele możliwości do aktorskiej „szarży”, kusi nadmierną ekspresją. Gruszczyński ominął wszelkie mielizny i ma on walny wkład w sukces przedstawienia. (Adam Mazur, Takie jutro, jacy my, „Czas” 1978 nr 29)
  • (...) Wielkim, osobistym sukcesem Mirosława Gruszczyńskiego jest również rola Konrada, chyba najtrudniejsza z jego dotychczasowych kreacji, które poznaliśmy w Szczecinie. (Z. Wrzos, Sprawa największa - Polska, „Głos Szczeciński” 1978 nr 101)
  • (...) Z całego zespołu, występującego w „Wyzwoleniu” nie sposób wymienić każdego aktorskiego wejścia. Można być pewnym, że Mirosław Gruszczyński „czekał” na rolę Konrada. Działa na scenie w natchnieniu. Nie miota się, nie czyni ani jednego zbędnego gestu, przeżywa mękę nie sfałszowaną żadnym nierozważnym ruchem. Pomysł mówienia wielkiego monologu zza stołu, wprost do widowni, z opuszczonymi oczami - wzmaga napięcie, jak poruszenie najcichszej struny w pauzie koncertu. (Jan Frycz, Dramat Wyspiańskiego: prawdy wielkie i trudne, „Kurier Szczeciński” 1978 nr 110)



Bibliografia

Inne źródła





IES64.png
Autor opracowania: Andrzej Androchowicz




Źródło: „http://pomeranica.pl/index.php?title=Mirosław_Gruszczyński&oldid=221188”