Mirosław Gruszczyński
| Mirosław Gruszczyński | |||
| aktor, reżyser | |||
| |||
| Data urodzenia | 23 czerwca 1943 | ||
| Miejsce urodzenia | Włocławek | ||
| Data śmierci | 14 sierpnia 1989 | ||
| Miejsce śmierci | Szczecin | ||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Komunalny we Włocławku | ||
Mirosław Gruszczyński (1943-1989) – aktor, reżyser
Życiorys
Mirosław Gruszczyński urodził się 23 czerwca 1943 roku we Włocławku. Był synem Bolesława i Bernardy Gruszczyńskich. Już od najmłodszych lat wykazywał uzdolnienia aktorskie. Pierwsze kroki stawiał w kółku recytatorskim w Szkole Podstawowej nr 6. Później uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. Ziemi Kujawskiej, gdzie działał w kółku teatralnym prowadzonym przez Włodzimierza Gniazdowskiego. Obdarzony dużym talentem, po zdaniu matury w 1961 roku, podjął studia na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Podczas studiów grał w przedstawieniach reżyserowanych przez wybitnych aktorów i pedagogów, Stanisławę Perzanowską, Władysława Krasnowieckiego i Ryszardę Hanin. Pod kierunkiem tej ostatniej wystąpił w przedstawieniu dyplomowym w roli Radosta w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry.
Po ukończeniu studiów w 1965 roku, został zaangażowany do Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie (sez. 1965/1966). Tu po raz pierwszy spotkał się z reżyserem Józefem Grudą, z którym kilka lat później miał współpracować w Szczecinie. Na lubelskiej scenie wystąpił w przedstawieniu Niech no tylko zakwitną jabłonie Agnieszki Osieckiej i w Horsztyńskim Juliusza Słowackiego. Współpracował także ze Studenckim Teatrem „Dren 59”, działającym przy Akademii Medycznej, dla którego zainscenizował i wyreżyserował Próbę rekonstrukcji Tadeusza Różewicza.
Po opuszczeniu Lublina grał w zespole Teatru Klasycznego w Warszawie (1966-1971). W stolicy dostał propozycję współpracy z Teatrem Telewizji, w którym początkowo grywał epizody i niewielkie role w sztukach reżyserowanych przez Jerzego Antczaka, Henryka Boukołowskiego i Ireneusza Kanickiego. W tym okresie nawiązał także współpracę z filmem. Na ekranie występował jednak rzadko i najczęściej w drugoplanowych rolach.
Od 1971 roku związany ze Szczecinem. Początkowo był aktorem Państwowych Teatrów Dramatycznych, a po ich reorganizacji aktorem Teatru Współczesnego (1975-1979, 1981-1987) i Teatru Polskiego (1979-81). Na szczecińskiej scenie zadebiutował rolą Do Rodryga w Cydzie Corneille'a-Morsztyna-Wyspiańskigo w reż. Józefa Grudy. Wkrótce stał się filarem szczecińskiego zespołu. Uchodził za aktora o trudnym charakterze, ale bezgranicznie oddanego swojemu zawodowi. Znakomicie czuł się zarówno w rolach dramatycznych, jak i komediowych. Wybitną kreację stworzył w roli Konrada w Wyzwoleniu Stanisława Wyspiańskiego w reż. Macieja Englerta. Dwukrotnie wcielił się w Prokuratora Roberta Scurvy w Szewcach Witkacego. Po raz pierwszy w 1974 roku w przedstawieniu reżyserowanym przez Aleksandra Strokowskiego, i po raz drugi, w 1981 roku, w wersji przygotowanej przez Witolda Skarucha. Za tę drugą interpretację został uhonorowany nagrodą na festiwalu teatralnym w Toruniu. Aktor współpracował także z Teatrem Krypta, gdzie grał i reżyserował. Próbował także swoich sił jako autor. Mimo wielu atrakcyjnych propozycji, nigdy nie zdecydował się na przeniesienie się do Warszawy.
W 1976 roku aktor wystąpił w głównej roli w głośnym telewizyjnym filmie Stefana Szlachtycza Tylko Beatrycze. Filmowa adaptacja powieści historycznej Teodora Parnickiego przyniosła rozgłos zarówno reżyserowi, jak i odtwórcy roli Stanisława. Mirosław Gruszczyński uznawał tę rolę za swoją pierwszą w pełni udaną przygodę z X Muzą. Wybitna kreacja nie przyniosła jednak artyście kolejnych ciekawych propozycji filmowych.
Aktor był mocno zaangażowany w działalność polityczną, m.in. przewodniczył teatralnej Solidarności. Działał także w Komitecie Obrony Więzionych za Przekonania.
Na początku lat osiemdziesiątych u aktora wykryto początki schizofrenii, która po 1985 roku praktycznie uniemożliwiła mu występy na scenie. Sporadycznie pojawiał się w teatrze i w rozgłośni radiowej, dla której w poprzednich latach nagrał wiele słuchowisk.
Zmarł tragicznie 14 sierpnia 1989 w Szczecinie. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym w rodzinnym Włocławku (kw. 84A-3-43).
Twórczość artystyczna (Szczecin)
Teatr
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Forma twórczości | Postać | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Cyd | Corneille-Morsztyn-Wyspiański | Józef Gruda | obsada aktorska | Don Rodrygo | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 30 kwietnia 1971 |
| Księżniczka na opak wywrócona | Pedro Calderon de la Barca | Ewa Kołogórska | obsada aktorska | Roberto, syn księcia Parmy | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) | 27 czerwca 1971 |
| Powrót Odysa | Stanisław Wyspiański | Wojciech Jesionka | asystent reżysera, obsada aktorska | Eurymachos | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 26 marca 1972 |
| Pelikan | August Strindberg | Jitka Stokalska | asystent reżysera, obsada aktorska | Zięć, Aksel, mąż Gerdy | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 16 czerwca 1972 |
| Lubow Jarowaja | Konstanty Treniew | Piotr Monastyrski | obsada aktorska | Kostiumow | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 15 grudnia 1972 |
| Kotka na rozpalonym blaszanym dachu | Tennessee Williams | Aleksander Strokowski | obsada aktorska | Doktor Bangh | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 24 marca 1973 |
| Dlaczego? (monodram) | wg Zdzisława Kowalczyka i Gilberta Cesborna | Mirosław Gruszczyński | opracowanie, reżyseria, obsada aktorska | Teatr Krypta | 2 lipca 1973 | |
| Don Carlos | Fryderyk Schiller | Jitka Stokalska | obsada aktorska | Markiz Posa, kawaler maltański | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 1 grudnia 1973 |
| Człowiek znikąd | Ignatij Dworiecki | Józef Gruda | obsada aktorska | Czeszkow | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 12 lutego 1974 |
| Szewcy | Stanisław Ignacy Witkiewicz | Aleksander Strokowski | obsada aktorska | Prokurator Robert Scurvy | Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) | 15 września 1974 |
| Ballada polska (monodram wg powieści Przepłyniesz rzekę) | Julian Kawalec | Mirosław Gruszczyński | adaptacja, inscenizacja, obsada aktorska | Teatr Krypta | 20 stycznia 1975 | |
| Macbett | Eugène Ionesco | Maciej Englert | asystent reżysera, obsada aktorska | Macbett | Teatr Współczesny | 3 kwietnia 1976 |
| Kobieta zza zielonych drzwi | Rustan Ibrahimbekow | Wojsław Brydak | obsada aktorska | Teatr Współczesny | 15 września 1976 | |
| Farsa mrocznych | Michel de Ghelderode | Maciej Englert | obsada aktorska | Mops | Teatr Współczesny | 23 lutego 1977 |
| Ludzie energiczni | Wasilij Szukszyn | Anna Minkiewicz | obsada aktorska | Teatr Współczesny | 7 maja 1977 | |
| Dożywocie | Aleksander Fredro | Maciej Englert | obsada aktorska | Doktor Hugo | Teatr Współczesny | 3 lipca 1977 |
| Ostatni | Maksym Gorki | Aleksander Towstonogow | obsada aktorska | Iwan Kołomyjcew | Teatr Współczesny | 12 listopada 1977 |
| Kurka Wodna | Stanisław Ignacy Witkiewicz | Maciej Englert | obsada aktorska | Drań - Ryszard de Korbowa-Korobowski | Teatr Współczesny | 28 stycznia 1978 |
| Pan Tadeusz | Adam Mickiewicz | Janusz Bukowski | obsada aktorska | Narrator I | Teatr Polski | 4 lutego 1978 |
| Wyzwolenie | Stanisław Wyspiański | Maciej Englert | obsada aktorska | Konrad | Teatr Współczesny | 25 kwietnia 1978 |
| Krawiec | Sławomir Mrożek | Janusz Nyczak | obsada aktorska | Ekscelencja | Teatr Współczesny | 20 października 1978 |
| Lot nad kukułczym gniazdem | Dale Wasserman | Andrzej Chrzanowski | obsda aktorska | Doktor Spivey | Teatr Współczesny | 16 grudnia 1978 |
| Egzamin | Jan Paweł Gawlik | Wanda Laskowska | obsada aktorska | Dyrektor szkoły | Teatr Polski | 14 października 1979 |
| Fantazy, czyli Nowa Dejanira | Juliusz Słowacki | Janusz Bukowski | asystent reżysera, obsada aktorska | Jan | Teatr Polski | 8 grudnia 1979 |
| Biorę z tobą ślub | Jadwiga Wilanowska | Janusz Bukowski | obsada aktorska | Zbyszek | Teatr Polski (Sala Prób) | 27 maja 1980 |
| Pójdź ze mną | Mirosław Gruszczyński | Mirosław Gruszczyński | scenariusz, reżyseria, obsada aktorska | Teatr Polski | 28 lutego 1981 | |
| Łotrzyce | Agnieszka Osiecka | Mirosław Gruszczyński | reżyseria | Teatr Współczesny | 23 listopada 1981 | |
| Szewcy | Stanisław Ignacy Witkiewicz | Witold Skaruch | obsada aktorska | Prokurator Robert Scurvy | Teatr Współczesny | 12 grudnia 1981 |
| Trzy siostry | Antoni Czechow | Jan Maciejowski | obsada aktorska | Aleksander Wierszynin | Teatr Współczesny | 25 marca 1982 |
| Wesołego powszedniego dnia | Wojciech Młynarski | Mirosław Gruszczyński | reżyseria | Teatr Współczesny | 4 czerwca 1982 | |
| Operetka | Witold Gombrowicz | Ryszard Major | obsada aktorska | Hrabia Szarm | Teatr Współczesny | 10 grudnia 1982 |
| Gyubal Wahazar, czyli Na Przełęczach Bezsensu | Stanisław Ignacy Witkiewicz | Krzysztof Babicki | obsada aktorska | Józef Rypmann | Teatr Współczesny | 25 marca 1983 |
| Popiół i diament | Jerzy Andrzejewski | Jan Maciejowski, Antoni Gryzik | obsada aktorska | Kapitan Waga | Teatr Współczesny | 23 marca 1984 |
| Pierścień i róża | William Makepeace Thackeray | Wiesław Górski | obsada aktorska | Król Paflagonii | Teatr Współczesny | 26 maja 1984 |
| Opera za trzy grosze | Bertolt Brecht | Jolanta Bohdal | obsada aktorska | Żebrak I | Teatr Współczesny | 6 lutego 1987 |
Zdjęcia ze spektakli teatralnych i z filmu
W roli tytułowej w Macbetcie (1976) - fot. Janusz Piszczatowski
Mirosław Gruszczyński i Zbigniew Witkowski (Łysy) w Ludziach energicznych (1977) - fot. Janusz Piszczatowski
Mirosław Gruszczyński (Doktor Hugo) i Tadeusz Zapaśnik (Łatka) w Dożywociu (1977) - fot. Janusz Piszczatowski
Jako Konrad w Wyzwoleniu (1978) - fot. Renata Pajchel
Jacek Polaczek (Reżyser) i Mirosław Gruszczyński (Konrad) w Wyzwoleniu (1978) - fot. Renata Pajchel
Mirosław Gruszczyński (Dyrektor szkoły) i Ewa Wrońska (Krystyna Chlebowska) w Egzaminie (1979) - fot. Zbigniew Ryngwelski
Od lewej: Tadeusz Zapaśnik, Jerzy Ernz, Jacek Polaczek i Mirosław Gruszczyński w Ludziach energicznych (1977) - fot. Janusz Piszczatowski
Piotr Chudziński (Naczelnik Pstrąg), Mirosław Gruszczyński (Dyrektor szkoły) i Ewa Wrońska (Krystyna Chlebowska) w Egzaminie (1979) - fot. Zbigniew Ryngwelski
Jako Stanisław w filmie Tylko Beatrycze (1976)
Radio
| Tytuł słuchowiska | Autor | Reżyseria (adaptacja radiowa) | Postać | Data pierwszej emisji |
|---|---|---|---|---|
| Podróże morskie dawnych Polaków | wiersze różnych poetów | Julia Zyblewska (Halina Lizińczyk) | obsada aktorska | 17 czerwca 1976 |
| Wigilia | Jerzy Samborski | Julia Zyblewska | obsada aktorska | 25 lipca 1976 |
| Jesienią moja ziemia błyska | Stanisław Wit Wiliński | Julia Zyblewska | obsada aktorska | 21 września 1976 |
| Wiersze Czarnej Afryki | wiersze róznych poetów | (Zbigniew Kosiorowski) | obsada aktorska | luty 1978 |
| Raj | Mark Twain | Maciej Englert (Zbigniew Kosiorowski) | obsada aktorska | 26 marca 1978 |
| Sprawa Jolki Ptak | Włodzimierz Martyniuk | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 11 lutego 1979 |
| Zaduszki poetyckie | wiersze różnych autorów | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | listopad 1979 |
| Kwadraty snu | Stanisław Zajączek | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 25 grudnia 1979 |
| Gdy krzepnie rtęć (w cyklu Szczecińskie popołudnia) | Tadeusz Piotrowski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 27 grudnia 1979 |
| Trzęsienie ziemi | Ireneusz Gwidon Kamiński | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 6 lipca 1980 |
| Tak się w sobie zagubiłem (w ramach Magazynu artystycznego) | Marian Kowalski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 31 sierpnia 1980 |
| Na krawędzi białej ciszy | Zbigniew Kosiorowski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 26 października 1980 |
| Dekada | Stanisław Zajączek | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 11 grudnia 1980 |
| Daleko od Galapagos | Marian Kowalski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 24 grudnia 1980 |
| Wiersze (1970-1980) | Stanisław Zajączek | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 5 lutego 1981 |
| Kamień | Zbigniew Kosiorowski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 29 maja 1983 |
| Pułapka | Zbigniew Kosiorowski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 20 listopada 1983 |
| Następca tronu | Władysław Wojciechowski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 10 lutego 1985 |
| Orły nadlecą od wzgórz | Władysław Wojciechowski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 28 kwietnia 1985 |
| AG-15 zatonęła | Marek Koszur | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 9 maja 1985 |
| Powrót | Ryszard Dżaman | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 6 czerwca 1985 |
| Pompei przed sezonem | Wiesław Andrzejewski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 30 czerwca 1985 |
| 5 lipca | Marian Kowalski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 7 lipca 1985 |
| W palcach wiatru (w cyklu Radiowa Scena Poetycka) | Janusz Krzymiński | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 7 lipca 1985 |
| Sydonia Bork | Władysław Wojciechowski | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 28 lipca 1985 |
| Staruszek nad rzeką | Mariusz Czarniecki | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 1985 |
| To brzmi dumnie | Dariusz Bitner | Sylwester Woroniecki | obsada aktorska | 12 stycznia 1986 |
Telewizja
| Tytuł sztuki | Autor | Reżyseria | Realizacja telewizyjna | Postać | data premiery |
|---|---|---|---|---|---|
| Pierwsze trudne dni | Władysław Wojciechowski | Czesław Staszewski | Andrzej Kobyliński | Robotnik I | 2 września 1973 |
| Joanna | Teresa Sobańska-Dąbrowska, Henryk Boukołowski | Jerzy Wójcik | Ryszard Zawidowski | obsada aktorska | 19 stycznia 1976 |
| Medea | Eurypides | Jerzy Wójcik (także adaptacja) | Ryszard Zawidowski | Kreon | 6 lutego 1978 |
Nagrody i wyróżnienia
- 1966 – nagroda indywidualna za reżyserię i inscenizację spektaklu Próba rekonstrukcji (ST „Dren 59” z Lublina) na I Studenckiej Wiośnie Teatralnej w Lublinie
- 1973 – Nagroda Ziemi Nadnoteckiej za najlepszy spektakl (Dlaczego?) Eliminacji Regionalnych w Pile do VIII Ogólnopolskiego Festiwalu Teatrów Jednego Aktora we Wrocławiu
- 1973 – II nagroda za spektakl Dlaczego? na VIII Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Jednego Aktora we Wrocławiu
- 1974 – Bursztynowy Pierścień za rolę Inżyniera w Człowieku znikąd Ignatija Dworieckiego w reż. Józefa Grudy
- 1977 – wyróżnienie za rolę Mopsa w przedstawieniu Farsa mrocznych na XIX Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1978 – III miejsce (ex aequo z Ewą Wócik) w plebiscycie uczestników konkursu „Młodzi Miłośnikami Melpomeny” na ulubionego aktora scen szczecińskich
- 1978 – nagroda Wojewody Szczecińskiego za całokształt pracy artystycznej i społecznej
- 1978 – nagroda za rolę Konrada w Wyzwoleniu (Teatr Współczesny w Szczecinie) na XX Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1979 – Bursztynowy Pierścień
- 1981 – II Nagroda Publiczności za przedstawienie Pójdź za mną (Teatr Polski w Szczecinie) na XVI Ogólnopolskim Przeglądzie Zawodowych Teatrów Małych Form w Szczecinie
- 1982 – nagroda za kreację w przedstawieniu Szewcy S.I. Witkiewicza na na XXIV Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
O Mirosławie Gruszczyńskim
- (...) Jednak najlepszą kreację dał w szczecińskim „Wyzwoleniu” Mirosław Gruszczyński, grający Konrada. Jest to niewątpliwie najtrudniejsza z jego kreacji i najdojrzalsza. Rola stwarza wiele możliwości do aktorskiej „szarży”, kusi nadmierną ekspresją. Gruszczyński ominął wszelkie mielizny i ma on walny wkład w sukces przedstawienia. (Adam Mazur, Takie jutro, jacy my, „Czas” 1978 nr 29)
- (...) Wielkim, osobistym sukcesem Mirosława Gruszczyńskiego jest również rola Konrada, chyba najtrudniejsza z jego dotychczasowych kreacji, które poznaliśmy w Szczecinie. (Z. Wrzos, Sprawa największa - Polska, „Głos Szczeciński” 1978 nr 101)
- (...) Z całego zespołu, występującego w „Wyzwoleniu” nie sposób wymienić każdego aktorskiego wejścia. Można być pewnym, że Mirosław Gruszczyński „czekał” na rolę Konrada. Działa na scenie w natchnieniu. Nie miota się, nie czyni ani jednego zbędnego gestu, przeżywa mękę nie sfałszowaną żadnym nierozważnym ruchem. Pomysł mówienia wielkiego monologu zza stołu, wprost do widowni, z opuszczonymi oczami - wzmaga napięcie, jak poruszenie najcichszej struny w pauzie koncertu. (Jan Frycz, Dramat Wyspiańskiego: prawdy wielkie i trudne, „Kurier Szczeciński” 1978 nr 110)
Bibliografia
- Zbigniew Jarzębowski, Słuchowiska szczecińskiego radia, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2009
- Artur Daniel Liskowacki, Ryszard Markow, Małe sceny wielkiego zamku. Teatr Krypta i Piwnica przy Krypcie, Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin 2015
- Katarzyna Stróżyk, Coś więcej od Boga, „Kurier Szczeciński” 2008 nr 145
- Włocławski słownik biograficzny t. III (pod red. Stanisława Kunikowskiego), Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Włocławek 2005
Inne źródła
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Programy teatralne Państwowych Teatrów Dramatycznych oraz teatrów Współczesnego i Polskiego w Szczecinie
