Państwowe Teatry Dramatyczne

Z Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Pieczęć Szczecina wykorzystywana dawniej jako logo przez Państwowe Teatry Dramatyczne

Państwowe Teatry Dramatyczne w Szczecinie

Historia

Przedsiębiorstwo Państwowe Teatry Dramatyczne w Szczecinie powstało w 1952 roku w wyniku reorganizacji działającego od 1948 roku Państwowego Teatru Polskiego. Tuż po utworzeniu placówki, zespół artystyczny podzielono na dwie grupy:

Działał także Teatr Objazdowy (zwany często Sceną Objazdową), w którym grali aktorzy obu wymienionych scen. W pierwszych latach ze względu na lżejszy charakter repertuaru teatr ten prowadzony był we współpracy z Agencją Artystyczną „Artos” w Szczecinie.

Pierwszym dyrektorem PTD był Wacław Kozioł, który placówką kierował w latach 1952-1954. Za jego dyrekcji w 1952 roku roku przebudowano główną scenę PTD, salę Teatru Polskiego. W celu pogłębienia sceny, widownię zmniejszono o 101 miejsc.

Następcą Wacława Kozła został w 1954 roku aktor i reżyser Emil Chaberski. Z PTD był związany od 1952 roku. Początkowo piastował stanowisko kierownika artystycznego, aby w sezonie 1954/55 objąć stanowisko dyrektora naczelnego. Za jego kadencji szczecińskie teatry przygotowywały rocznie ponad 10 premier. W repertuarze tego okresu dominowała twórczość rosyjska i radziecka oraz współczesna polska dramaturgia socrealistyczna. Wystawiano także klasykę, m.in. Don Carlosa Fryderyka Schillera, Fantazego Juliusza Słowackiego i Wieczór Trzech Króli Williama Shakespeare'a. Repertuar klasyczny spotkał się ze zdecydowanie lepszym odbiorem publiczności, o czym może świadczyć 135 przedstawień Ich czworo Gabrieli Zapolskiej. Łącznie w 1954 roku zagrano 780 przedstawień, w tym 592 w Szczecinie i 188 w terenie. Spektakle obejrzało ok. 275 tys. widzów.

Wycinek z „Kuriera Szczecińskiego” (lipiec 1952)

W wrześniu 1955 roku dyrektorem i kierownikiem artystycznym PTD został Ludwik Benoit, jego zaś zastępcą ds. artystycznych utalentowany przedwojenny aktor i reżyser Marian Godlewski. Obaj dyrektorzy także grali i reżyserowali. W czasie ich kadencji wystawiono kilkanaście bardzo interesujących sztuk, z których dwa przedstawienia Ostry dyżur Jerzego Lutowskiego i Skowronek Jeana Anouilha (oba w reż. Benoita), uważane są do dziś za jedne z najlepszych w dziejach sczecińskiej sceny. Ludwik Benoit zainaugurował również działalność Sceny Kameralnej (26 listopada 1955). Siedziba trzeciej sceny PTD mieściła się w sali Domu Kultury Kolejarza przy ul. Partyzantów 2. Teatrami dramatycznymi kierował Ludwik Benoit do 1957 roku. Wtedy to zarzucono mu zbyt wysokie koszty utrzymania teatru i niegospodarność. Wkrótce po tym aktor opuścił Szczecin. Z końcem roku zlikwidowano też Scenę Kameralną.

Po odejściu Ludwika Benoit do Łodzi, dyrekcję PTD objął Aleksander Rodziewicz. Aktor i reżyser, zwany jedną z najbardziej intensywnych osobowości w teatrze polskim (A. Grzymała-Siedlecki), dzięki swojemu autorytetowi i umiejętnościom organizatorskim, a także ciekawemu doborowi repertuaru (m.in. sięgał do sztuk zachodnich), wydźwignął szczeciński teatr z kryzysu i pozwolił mu zaistnieć na ogólnopolskiej mapie kulturalnej. Pod jego dyrekcją zrealizowano wiele wysoko ocenionych przez krytyków spektakli, m.in. Sen nocy letniej w reż. Zbigniewa Kopalki (1959), Pamiętnik Anny Frank w reż. Jana Maciejowskiego (1959), Kordiana w reż. Ryszarda Sobolewskiego (1960), Widok z mostu (1959), Zemstę (1960) i Wesele (1963) w reż. Józefa Grudy. Sam z dużym sukcesem wyreżyserował Cyda (1957), Beatrix Cenci i Marię Stuart (obie w 1959). Wiele z tych spektakli nagrodzono na ogólnopolskich i regionalnych festiwalach i przeglądach teatralnych. Do współpracy przy realizacji spektakli zaprosił Aleksander Rodziewicz 23 reżyserów, 18 scenografów i 11 kompozytorów. Nawiązując do swoich wcześniejszych doświadczeń, niektóre spektakle przygotowywał specjalnie z myślą o terenie. Mimo tego sukcesywnie zmniejszał działalność objazdową teatru (w 1958 roku ograniczono ją niemal do połowy). Zapoczątkował natomiast długoletnią współpracę szczecińskich teatrów z Teatrem Ludowym w Rostocku. Zaangażował się w inicjatywę zorganizowania w szczecińskim Klubie „13 Muz” Teatru Propozycji (1958). W czasie trwającej ponad sześć lat dyrekcji Aleksandra Rodziewicza, Państwowe Teatry Dramatyczne dały 80 premier (w tym 10 prapremier), na które złożyły się 4373 przedstawienia dla 1 305 830 widzów.

W 1963 roku dyrektorem PTD został Jan Maciejowski. Ten utalentowany i wszechstronny artysta ze Szczecinem był związany od 1956 roku. Do grudnia 1959 roku był reżyserem w Państwowych Teatrach Dramatycznych. Współpracował z Teatrem „13 Muz”, Teatrem Krypta, Operetką, a także z ruchem studenckim. Był wieloletnim jurorem Przeglądu Teatrów Małych Form Kontrapunkt w Szczecinie. Odegrał istotną rolę w powstaniu Ośrodka Telewizyjnego w Szczecinie. Po objęciu dyrekcji PTD wprowadził na szczecińską scenę kilka polskich prapremier dramaturgii światowej, m.in. Kolegów Wasilija Aksionowa i Jurija Stabawoja, Głód i pragnienie Eugèna Ionesco, Incydent w Vichy Arthura Millera, Który z nich? Michaela Mansfelda). Do pracy w Szczecinie zapraszał młodych, utalentowanych aktorów, z którymi miał możliwość współpracować wcześniej w innych teatrach Polski. Wkrótce stworzył silny trzon zespołu, który stanowili m.in. Krystyna Bigelmajer, Maria Chwalibóg, Włodzimierz Bednarski, Andrzej Kopiczyński, Zbigniew Mamont i Wacław Ulewicz. Wspólnie z wybitną scenograf Zofią Wierchowicz i wspomnianym zespołem aktorów, Jan Maciejowski wystawił głośne, później wielokrotnie nagradzane spektakle z cyklu szekspirowskiego - Otella, Ryszarda III i Henryka IV. Przedstawienia te stały się wydarzeniami kulturalnymi nie tylko w Szczecinie. Za sprawą Teatru Telewizji Szczecin (transmisje z teatru) nabrały rangi ogólnopolskiej. Dzięki działalności Jana Maciejowskiego, dyrektora i reżysera, wzrosło zainteresowanie teatrem szczecińskiej publiczności.

W latach 1969-1971 Państwowymi Teatrami Dramatycznymi w Szczecinie kierował Czesław Staszewski. W okresie jego dyrekcji PTD dawały około 12 premier rocznie. Podobnie jak jego poprzednik, Jan Maciejowski, Czesław Staszewski doceniał rolę telewizji. Na potrzeby Teatru Telewizji Szczecin wyreżyserował 10 widowisk i spektakli, dzięki czemu publiczność w całym kraju miała możliwość poznania zarówno autorów związanych ze Szczecinem (m.in. Ryszard Liskowacki, Władysław Wojciechowski, Józef Bursewicz, Wiesław Andrzejewski), jak i aktorów PTD. W 1971 roku Czesław Staszewski zrezygnował z kierowania PTD, ale na scenie Teatru Polskiego reżyserował do 1974 roku. Jego nastepcą na stanowisku dyrektora naczelnego został dotychczasowy kierownik artystyczny Józef Gruda, ze scenami PTD związany z przerwami od 1960 roku. Józef Gruda z sukcesem kontynuował dzieło swoich poprzedników. Na potrzeby teatru odkrył salę ks. Bogusława X w Zamku Książąt Pomorskich. Zrealizowane tu przedstawienia Hamleta i Snu nocy letniej Shakespeare,a oraz Cyd Corneille’a–Morsztyna–Słowackiego wystawiły Państwowym Teatrom Dramatycznymi jak najlepsze świadectwo. Ponownie rozsławiły szczeciński teatr zarówno w Polsce, jak i za granicą. Mimo różnorodnego i interesującego repertuaru, na początku lat siedemdziesiątych dał się zauważyć spadek frekwencji w szczecińskich teatrach. Liczba premier spadła do 10 rocznie, a 570 przedstawień obejrzało ok. 160 tys. widzów. Ograniczono także działalność Sceny Objazdowej. W 1973 roku 50 przedstawień obejrzało ok. 14 tys. widzów.

Ostatnim dyrektorem i kierownikiem artystycznym PTD mianowano aktora Bohdana Gierszanina. Jego kadencja na tym stanowisku trwała tylko kilka miesięcy. Wtedy podjęto decyzję o usamodzielnieniu się obu scen. Premierą Warszawianki Stanisława Wyspiańskiego (20 grudnia 1975) w Sali Bogusława na szczecińskim Zamku zakończono trwająca 23 lata działalność Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie. Od 1 stycznia 1976 roku swoją działalność rozpoczęły dwie niezależne sceny - Teatr Polski i Teatr Współczesny.

W ciągu niemal ćwierćwiecza swojego istnienia, Państwowe Teatry Dramatyczne dały ponad 300 premier. Zagrano 14 tys. przedstawień na scenach stałych i ponad 2 tys. w terenie. Szacuje się, że obejrzało je łącznie ok. 5 mln widzów.

Sceny


  • Afisz ostatniego przedstawienia PTD (1975)



Dyrektorzy



Reżyserzy (wybór)



Scenografowie (wybór)



Kompozytorzy, twórcy oprawy muzycznej, kierownicy muzyczni (wybór)



Choreografowie

  • Zofia Kuleszanka



Zespół aktorski PTD w latach 1952-1975 (wybór)

Zespół artystyczny i techniczny teatru po próbie generalnej z drugą obsadą Opery za trzy grosze (8 maja 1975) – fot. Stefan Pleśniarowicz

Nagrody



Odznaczenia



Afisze do spektakli PTD (wybór)

  • (1956)

  • (1967)

  • (1969)

  • (1970)

  • (1970)

  • (1970)

  • (1971)

  • (1972)

  • (1973)

  • (1973)

  • (1974)

  • (1974)

Bibliografia

Inne źródła



Logo pomeranica.jpg
Autor opracowania: Andrzej Androchowicz


Źródło: „http://www.encyklopedia.szczecin.pl/index.php?title=Państwowe_Teatry_Dramatyczne&oldid=197533”