Złoty naramiennik z Letnina
| Złoty naramiennik z Letnina | |||
| |||
| Lokalizacja | Muzeum Narodowe w Szczecinie | ||
| Data powstania | okres epoki brązu (ok. 1000–850 lat przed Chr.) | ||
| Materiał | złoto | ||
| Wymiary | {{{wymiary}}} | ||
Złoty naramiennik z Letnina – unikatowy zabytek archeologiczny znajdujący się w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie. Z uwagi na wyjątkowe walory wystawiennicze jest jednym z cenniejszych eksponatów.
Opis
Ozdoba została wykonana z masywnego, złotego pręta o trójkątnym przekroju. Zakończenia tworzą tu dwie pary małych, spiralnych tarczek. Żebrowaną powierzchnię obręczy oraz tarczek zdobią punktowane linie oraz ryte zygzaki/łuczki i ukośne nacięcia.
Chronologia i pochodzenie
Ten efektowny przedmiot został odkryty w 1840 roku, podczas rozkruszania dużego głazu; leżał samotnie na głębokości około 2 stóp (0,75 m) od powierzchni. Stąd znalezisko to interpretowane może być jako tzw. skarb – obiekt celowo złożony do ziemi. Powody takiej depozycji mogą mieć naturę np. religijną, ekonomiczną czy polityczną.
Chronologię naramiennika z Letnina wiąże się z najmłodszym – V okresem epoki brązu (ok. 1000–850 lat przed Chr.). Okaz ten należy do reliktów unikatowych w skali całego Pomorza. Przypuszcza się, iż pochodzi on bezpośrednio z terenu Siedmiogrodu, co podkreśla jego nazwa typologiczna – goldener Siebenbürger. Zabytki tego typu, poza strefą siedmiogrodzką, znane są tylko z kilku odkryć wzdłuż rzeki Łaby i ze Skandynawii.
Historia zabytku
Złota obręcz z Letnina jest jednym z pierwszych (dawna sygnatura 436) zabytków z kilkutysięcznej kolekcji Towarzystwa Historii Starożytności Pomorza (niem. Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde), powołanego w Szczecinie w 1824 roku.
Na bazie tworzonych wówczas zbiorów powstawały w mieście kolejne instytucje muzealne: Muzeum Antykwaryczne (niem. Antiquarisches Museum) (1879), Muzeum Miejskie (niem. Stadtmuseum) (1913), Muzeum Prowincjonalne (niem. Provintialmuseum Pommerscher Alterthümer) (1928), finalnie przekształcone w 1934 w Pomorskie Muzeum Krajowe (niem. Pommersches Landesmuseum), w którym naramiennik był przechowywany do 1944. Z powodu nalotów alianckich na miasto oraz z uwagi na zbliżający się front dr Otto Kunkel – ówczesny dyrektor muzeum zarządził ewakuację zasobów muzealnych. Naramiennik wraz z wieloma innymi eksponatami został wywieziony w głąb Niemiec. Do Szczecina wrócił w 2009 roku, dzięki polsko-niemieckiemu porozumieniu w sprawie obustronnej wymiany zbiorów dawnych.
Znalezisko opublikowane zostało w 2010, w okolicznościowym albumie zatytułowanym „Zaginione – Ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich”, poświęconym wszystkim zabytkom z wymiany. Książce towarzyszyło otwarcie wystawy pod tym samym tytułem, na której znalazł się naramiennik z Letnina. Ekspozycja w ciągu pięciu lat prezentowana była w sześciu miastach Polski.
Od marca 2015 roku złotą obręcz można podziwiać ponownie w Muzeum Narodowym w Szczecinie, w gmachu przy ul. Staromłyńskiej 27.
Bibliografia
- Bukowski Z., Pomorze w epoce brązu w świetle dalekosiężnych kontaktów wymiennych, Gdańsk 1998.
- Katalog der Ausstellung Prähistorischer und Anthropologischer Funde Deutschlands, Berlin 1880, s. 317–329.
- Kacprzak D., Karwowski L. (red.), Skarby Sztuki Muzeum Narodowego w Szczecinie, 2014, Warszawa 2014, Wydawnictwo Arkady, (EAN (Arkady) 978-83-213-4822-3, ISBN (MNS) 978-83-63365-05-9.
- Kowalski K., Filipowiak W., Dawne zbiory archeologiczne Muzeum Narodowego w Szczecinie / The Former Archaeological Collections of the National Museum in Szczecin, W: Zaginione – Ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich / Lost – Saved. The Pomeranian Antiquities Collection of Szczecin, red. Krzysztof Kowalski, Dorota Kozłowska-Skoczka, Szczecin 2012, s. 9–34.
- Kowalski K., Kozłowska-Skoczka D. (red.), Zaginione – Ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich / Lost – Saved. The Pomeranian Antiquities Collection of Szczecin, Szczecin2012. ISBN978-83-63365-20-2.
- Kozłowska-Skoczka D., Wprowadzenie do dziejów zbiorów z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza / An Introdiction to the History of the Bronze Age and the Early Iron Age, W: Zaginione – Ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich / Lost – Saved. The Pomeranian Antiquities Collection of Szczecin, red. Krzysztof Kowalski, Dorota Kozłowska-Skoczka, Szczecin 2012, s. 103–106.
- Kozłowska-Skoczka D, Epoka brązu – wczesna epoka żelaza – katalog zabytków / The Bronze Age – Early Iron Age – Catalogue of the Archaeological Finds, W: Zaginione – Ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich / Lost – Saved. The Pomeranian Antiquities Collection of Szczecin, red. Krzysztof Kowalski, Dorota Kozłowska-Skoczka, Szczecin 2012, s. 121–192.
- Kunkel O., Entstehung, Einrichtung und Aufgaben des Provinzialmuseums Pommerscher Altertümer, „Monatsblätter” 1928, 42/6–8, 25–30 (105–110).
- Sprockhoff E,. Jungbronzezeitliche Hortfunde der Südzone des Nordisches Kreises (Periode V), T. I, II, Katalog des Römisch-Germanisches Zentralmuseum zu Mainz 16, Mainz. 1956.
Linki zewnętrzne
- Krzysztof Kowalski, Szczecińska Kolekcja Starożytności Pomorskich (1). Starożytności ocalone. W: "Cenne, Bezcenne, Utracone" [online]. [Dostęp 30 grudnia 2016].
- Epoka brązu.
- "Żelek" bezcennym eksponatem. W: Dziennik.pl [online]. [Dostęp 30 grudnia 2016].
