Chrzcielnica z Nieborowa
| Chrzcielnica z Nieborowa | |||
| |||
| Autor | warsztat saksoński | ||
| Lokalizacja | Muzeum Narodowe w Szczecinie, Wały Chrobrego 3, wystawa czasowa Magazyn Sztuki Dawnej, nr inw.: MNS/Szt/607 | ||
| Data powstania | ok. 1580 r. | ||
| Materiał | piaskowiec, resztki polichromii 52x81x81 cm | ||
| Wymiary | {{{wymiary}}} | ||
Chrzcielnica z Nieborowa – kamienna renesansowa chrzcielnica z płaskorzeźbionymi przedstawieniami św. św. Piotra i Pawła oraz czterech ewangelistów z Nieborowa (niem. Isinger), w gminie Pyrzyce.
Opis
Kamienna chrzcielnica z Nieborowa zachowała się w formie sześciobocznej płaskorzeźbionej czaszy. Jej boki dekorowane są prostokątnymi płycinami, oddzielonymi pilastrami hermowymi umieszczonymi na narożach wpisanymi pomiędzy gładko opracowane gzymsy. Płyciny otoczone astragalem zawierają przedstawienia św. Pawła i Piotra oraz czterech ewangelistów ukazanych w pozycji półleżącej wraz z ich atrybutami identyfikującymi oraz księgami w dłoniach. Tło przedstawień wypełnia linearnie potraktowany ornament o motywach roślinnych. Zwężająca się ku podstawie, miękko profilowana dolna część czaszy ozdobiona została płaskim ornamentem okuciowym. Płytkie wgłębienie w czaszy oraz otwór mocujący wzdłuż jej osi pionowej świadczą, że pierwotnie nałożona była na nią metalowa misa chrzcielna. Trzon chrzcielnicy miał zapewne przekrój okrągły, o czym świadczy kształt podstawy czaszy. Mógł on być również dekorowany, podobnie do chrzcielnicy o analogicznej czaszy z kościoła w Ośnie Lubuskim z początku XVII w.[1]
Charakterystyka
Forma kielichowa chrzcielnicy, wywodząca się ze średniowiecza, była powszechnie stosowana w XVI i XVII w. na terenach objętych reformacją. Przywoływała ona tradycyjne wartości symboliczne łączące sakramenty chrztu i Eucharystii. Chrzest, sakrament ołtarza i Słowo Boże stanowią podstawę wyznania ewangelickiego. Podkreśleniem tego związku był zwyczaj sytuowania chrzcielnic w pobliżu ołtarza i ambony. Ideowa więź tych podstawowych elementów liturgicznego wyposażenia kościoła zreformowanego miała również wpływ na treść ich dekoracji.
Czterej ewangeliści oraz św. Piotr i Paweł określani mianem „książąt Apostołów” stanowią jeden z najbardziej popularnych tematów w sztuce Reformacji. Jako „świadkowie Chrystusa” symbolizują oni wieczne Słowo Boże, potwierdzają wiarygodność słów Pisma i obietnicy zbawienia, a także biblijny rodowód zreformowanej doktryny. Obecność tych wizerunków na chrzcielnicy przypomina również o konieczności przyjęcia chrztu ustanowionego przez samego Chrystusa (Mat. 28,19; Mar. 16,16), niezbędnego w uzyskaniu daru łaski zbawienia, jak również podkreśla znaczenie Słowa Bożego podczas ceremonii.[2]
Autorstwo i datowanie
Chrzcielnica z Nieborowa stanowi niezwykłe dzieło na tle zachowanej nowożytnej plastyki kamiennej na terenie Pomorza. Obok typowych elementów dekoracyjnych w postaci herm wolutowych, czy ornamentu okuciowego, wywodzących się z manierystycznej sztuki niderlandzkiej, zawiera również motywy antykizujące. Swobodne dynamiczne pozy, wyrafinowane gesty, czy wyraziście modelowane draperie wywołują efekt poruszenia natchnionych Słowem Bożym bohaterów i autorów ewangelii, a także świadczą o znajomości sztuki włoskich mistrzów późnego renesansu, zwłaszcza rzeźby Jacopo Sansovina. Forma chrzcielnicy, kunsztowne opracowanie oraz łączenie wzorów niderlandzkich i włoskich nawiązują do sztuki środowiska saskiego 2. połowy XVI w.[3]
Historia
Proweniencja nieznana; Hugo Lemcke, we wstępie do katalogu zabytków powiatu pyrzyckiego, wśród kamiennych obiektów wymienia „renesansową chrzcielnicę w Nieborowie”; [4] brak jednak dokładnego opisu przy omówieniu tamże wyposażenia kościoła. Kościół w Nieborowie (niem. Isinger), w gminie Pyrzyce został zniszczony podczas II wojny światowej. Czasza chrzcielnicy znaleziona w jego ruinach,[5] decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków,została przekazana do zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie w 1971 r.
Przypisy
- ↑ Die Kunstdenkmäler der Provinz Brandenburg, Bd. 6, T. 3: Die Kunstdenkmäler des Kreises Weststernberg, Berlin 1913, il. s. 45, w: archive.org [online]. [Przeglądany 30 listopada 2017].
- ↑ Harasimowicz Jan, Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej reformacji 1520-1650, Wrocław 1986, s. 33; Wisłocki Michał, Sztuka protestancka na Pomorzu 1535–1684, Szczecin 2005, s. 118, 128, 132–134).
- ↑ Harasimowicz Jan, Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej reformacji 1520-1650, Wrocław 1986, s. 117; Wisłocki Michał, Sztuka protestancka na Pomorzu 1535–1684, Szczecin 2005, s. 127.
- ↑ Lemcke Hugo, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Bd. 1, H. 7: Der Kreis Pyritz, Stettin 1906, s. 325.
- ↑ Glińska, Maria, Plastyka kamienna na Pomorzu Zachodnim w latach 1530–1640, [w:] Sztuka Pomorza Zachodniego, red. Z. Świechowski, Warszawa 1973, s. 363.
Bibliografia
- Harasimowicz Jan, Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej reformacji 1520-1650, Wrocław 1986.
- Lemcke Hugo, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Bd. 1, H. 7: Der Kreis Pyritz, Stettin 1906.
- Glińska Maria, Plastyka kamienna na Pomorzu Zachodnim w latach 1530–1640, [w:] Sztuka Pomorza Zachodniego, red. Z. Świechowski, Warszawa 1973, s. 305–365.
- Wisłocki Michał, Sztuka protestancka na Pomorzu 1535–1684, Szczecin 2005.
Linki zewnętrzne
- Nieborowo. W: Architektura Pomorza [online].
