Aleksander Fogiel

Z Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Aleksander Fogiel
aktor, reżyser, dyrektor teatrów
brak zdjecia
Data urodzenia 26 lutego 1910
Miejsce urodzenia Siedlce
Data śmierci 17 stycznia 1996
Miejsce śmierci Łódź
Miejsce spoczynku Cmentarz Komunalny na Dołach (kw. 25-1-21)



Aleksander Fogiel (1910-1996) – aktor, reżyser, dyrektor teatrów, scenograf, dekorator teatralny

Życiorys

Aleksander Fogiel urodził się 26 lutego 1910 roku w Siedlcach, w rodzinie kolejarskiej. Był absolwentem Technikum Kolejowego w Siedlcach. Ukończył także kurs Miejskiej Szkoły Rysunku i Zdobnictwa w Warszawie. Jako aktor zadebiutował w 1927 roku w Teatrze Praskim w Warszawie rolą Antosia w Karpackich góralach J. Korzeniowskiego. W latach 1928-1931 pracował jako dekorator teatralny Stowarzyszenia Artystyczno-Teatralnego „Cyganeria” w Rembertowie. W 1931 roku występował i reżyserował w Teatrze Garnizonowym w Warszawie. Godził to z pracą na kolei. Pracował jako nastawniczy na stacji Warszawa Zachodnia. W latach 1933-1937 był reżyserem, scenografem, dekoratorem w teatrach w Wilna, Grodna, Lublina i Warszawy. Pisał także sztuki teatralne. Do wybuchu wojny był dyrektorem, scenografem i aktorem Teatru Domu Żołnierza w Siedlcach.

W latach 1939-1944 zajmował się handlem w rodzinnych Siedlcach. Na polecenie gen. Karola Świerczewskiego założył Frontowy Teatr Artylerii II Armii Wojska Polskiego. W roku 1945 został dyrektorem Objazdowego Zespołu Teatru Domu Żołnierza w Poznaniu. W 1946 roku wspólnie z Marcinem Godziszem założył Teatr Popularny przy Okręgowym Komitecie Związków Zawodowych we Wrocławiu. W latach 1946-1949 był jego dyrektorem. Potem został aktorem Teatru Dolnośląskiego. W 1947 roku zdał eksternistyczny egzamin aktorski. Od 1945 do 1951 roku występował także w Teatrze Dramatycznym w Częstochowie. W sez. 1951/52 był aktorem Teatrów Dramatycznych (Teatr Nowy, Teatr Polski) w Poznaniu.

Od 1951 roku związany ze Szczecinem, gdzie był aktorem, reżyserem i scenografem w Państwowych Teatrach Dramatycznych (1951-1958). Był jednym z współtwórców sukcesu Teatru Lalek „Rusałka” (późniejsza „Pleciuga”). Projektował lalki, tworzył scenografię, reżyserował przedstawienia. Od 1 października 1955 do 15 września 1956 był również kierownikiem artystycznym tego teatru. W tym czasie zorganizował dla aktorów, z których większość była amatorami, warsztaty z historii teatru, dykcji i gry aktorskiej. Zaprosił do współpracy reżyserkę Welę Lam i kompozytora Waleriana Pawłowskiego. Dzięki jego staraniom i zaangażowaniu teatr otrzymał nową siedzibę w willi przy al. Wojska Polskiego 64. Pod koniec pobytu w Szczecinie współpracował z Operetką jako aktor i reżyser. W 1959 roku był aktorem Teatru S-60 Komedia i Sensacja w Szczecinie.

W 1959 roku przeniósł się do Łodzi. Występował i reżyserował w Teatrze Powszechnym (1959-1961 i 1963-1979) oraz w Teatrze im. Stefana Jaracza (1961-1963). W latach 1979-1980 był aktorem Teatru im. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim. W sez. 1982/83 występował w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu, a potem, do 1988 roku, ponownie w Łodzi.

Należał do najbardziej cenionych, popularnych i lubianych aktorów filmowych. W swoim dorobku miał ponad sto ról w filmach i serialach telewizyjnych. Na ekranie zadebiutował w 1958 roku w Bazie ludzi umarłych Czesława Petelskiego. Stworzył tam wybitną kreację, niezwykle sugestywną postać kierowcy Apostoła. Wielką popularność przyniosły mu role Maćka z Bogdańca w Krzyżakach (1960) Aleksandra Forda, porucznika Milutina w Skąpanych w ogniu (1964) Jerzego Passendorfera oraz Sołtysa w trylogii Sylwestra Chęcińskiego Sami swoi, Nie ma mocnych, Kochaj albo rzuć. Był także jednym z pierwszych polskich aktorów dubbingu, m.in. w 1938 roku wziął udział w nagrywaniu polskiej ścieżki dźwiękowej do głośnego filmu Disneya Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków (Lustro). Często występował także w Teatrze Telewizji.

Był Zasłużonym Członkiem Związku Artystów Scen Polskich.

Dwukrotnie żonaty. Z Celiną z Dąbrowskich miał dwóch synów – Andrzeja (ur. 1941) - aktora, i Waldemara (1943-1976) - tancerza i choreografa. Ze związku z tancerką Lucyną Łakomówną miał syna Tomasza (ur. 1953) - aktora i śpiewaka.

Zmarł 17 stycznia 1996 roku w Łodzi. Został pochowany na łódzkim Cmentarzu Komunalnym na Dołach (kw. 25-1-21).

Teatr (Szczecin)

Tytuł Autor Reżyseria Forma twórczości Rola Teatr Data premiery
Świerszcz za kominem Karol Dickens Aleksander Fogiel adaptacja, reżyseria, obsada aktorska Jan Peerebingle Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 21 marca 1952
Król i aktor Roman Brandstaetter Emil Chaberski obsada aktorska Wojciech Bogusławski Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 31 maja 1952
Szkoła żon Molière Aleksander Fogiel reżyseria, scenografia (wspólnie z Romanem Feniukiem) Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 26 sierpnia 1952
Jacht „Paradise” Roman Hussarski, Stanisław Lem Emil Chaberski obsada aktorska Morris Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 24 września 1952
Ożenek Mikołaj Gogol Emil Chaberski obsada aktorska Podkolesin, urzędnik, radca dworu Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 31 grudnia 1952
Zwycięstwo Janusz Warmiński Aleksander Fogiel reżyseria, scenografia Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 9 lutego 1953
Don Carlos Fryderyk Schiller Emil Chaberski obsada aktorska Markiz Poza, kawaler maltański Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 16 maja 1953
Za tych, co na morzu! Borys Ławreniew Emil Chaberski obsada aktorska Kapitan Maksymow Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 4 listopada 1953
Bosman z „Bajki” Roman Długosz, Edward Maszewski Emil Chaberski scenografia Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 29 stycznia 1954
Na południe od 38 równoleżnika Thai Dian Czub Emil Chaberski obsada aktorska Davis Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 8 maja 1954
Imieniny pana dyrektora Zdzisław Skowroński, Józef Słotwiński Emil Chaberski scenografia, obsada aktorska Leon Puchalski Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 1 lipca 1954
Cyrulik sewilski Pierre A. Beaumarchais Marian Godlewski scenografia Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 1 marca 1955
Profesja pani Warren George Bernard Shaw Emil Chaberski obsada aktorska George Crofts Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 7 kwietnia 1955
Guliwer w krainie Liliputów Jonathan Swift Aleksander Fogiel reżyseria, scenografia Teatr Lalek „Rusałka” 19 czerwca 1955
Wilhelm Tell Fryderyk Schiller Emil Chaberski obsada aktorska Wilhelm Tell Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 6 lipca 1955
Ponieważ się zakochałem (Gdyby nie burza) Aniela Szatara Aleksander Fogiel reżyseria Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 1 sierpnia 1955; Spektakl firmowany przez Radę Miejscową przy PTD
O Janku, co psom szył buty Krystyna Berwińska wg Juliusza Słowackiego Jerzy Borowski scenografia, inscenizacja Teatr Lalek „Rusałka” 30 października 1955
Ostry dyżur Jerzy Lutowski Ludwik Benoit obsada aktorska Dąbek Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 19 listopada 1955
O Słoniu Trąbalskim i Papużce Tralalużce Julian Tuwim Aleksander Fogiel reżyseria, scenografia Teatr Lalek „Rusałka” 25 grudnia 1955
Teść na rozdrożu (wodewil) Piotrowski, Kuntsman Aleksander Fogiel reżyseria Estrada Szczecińska 1955 (objazd w terenie) - Wilcze Laski, Lędyczek, Czerne, Wierzchowo, Stary Chwalin, Bielanowo, Ostrowąsy, Broczyno, Białowąsy, Turowo, Czaplinek, Kluczewo, Jastrowie, Brzeźnica, Róża Wielka
Maturzyści Zdzisław Skowroński Aleksander Fogiel reżyseria, inscenizacja, scenografia Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 14 stycznia 1956
Osiem lalek i jeden miś Irena Jurgielewiczowa Wela Lam scenografia Teatr Lalek „Rusałka” 19 lutego 1956
Dożywocie Aleksander Fredro Aleksander Fogiel reżyseria Państwowe Teatry Dramatyczne (Scena Kameralna) 15 maja 1956
Lampa Aladyna (Baśń Szeherezady) Henryk Ryl, Janusz Makarczyk Aleksander Fogiel oprac. dramatyczne, reżyseria, scenografia Teatr Lalek „Rusałka” 19 maja 1956
Żołnierz i bieda Samuel Marszak Aleksander Fogiel reżyseria, scenografia Teatr Lalek „Rusałka” 14 lipca 1956
Przepraszam, ale żyję Włodzimierz Dychawiczny, Michał Słobodskoj Ludwik Benoit obsada aktorska Pietuchow Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 31 października 1956
Panie Kochanku Józef Ignacy Kraszewski Nina Burska scenografia, inscenizacja, obsada aktorska Książę Karol Radziwiłł Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 10 grudnia 1956
Baśń o zaklętym kaczorze Maria Kann Ewa Kołogórska scenografia Teatr Lalek „Rusałka” 21 stycznia 1957
Książę i żebrak Mark Twain Wela Lam adaptacja (wspólnie z Welą Lam) Teatr Lalek „Rusałka” 17 lutego 1957
Skowronek Jean Anouilh Ludwik Benoit obsada aktorska Beaudricourt Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Współczesny) 25 maja 1957
Strachy Plaut-Santelli Aleksander Fogiel reżyseria, dekoracje Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 15 czerwca 1957
Chory z urojenia Molière Aleksander Fogiel reżyseria, obsada aktorska Argan, chory z urojenia Państwowe Teatry Dramatyczne (Scena Kameralna) 14 września 1957 na Scenie Objazdowej; 12 października 1957 w Szczecinie
Awantury w Chioggi Carlo Goldoni Aleksander Fogiel reżyseria, scenografia, teksty piosenek Państwowe Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) 17 maja 1958
Wyspa Hibiskusów Edmund Borowski, Michał Dąbrowski Aleksander Fogiel reżyseria, inscenizacja, scenografia, obsada aktorska Bob Mac Ovens, plantator Państwowa Operetka 1 września 1958
Wiktoria i jej huzar Paul Ábrahám Edmund Wayda obsada aktorska Bella Perkelty, burmistrz Doroszmy Państwowa Operetka 1 grudnia 1958



Na scenie

  • Ryszard Pietruski (Koczkariew) i Aleksander Fogiel (Podkolesin) w Ożenku (1952)

  • Aleksander Fogiel (Davis) i Jarosław Skulski (Harry Spelman) w Na południe od 38 równoleżnika (1954)

  • Jako George Crofts w Profesji pani Warren (1955). Portret autorstwa Zbigniewa Miklasińskiego

  • Aleksander Fogiel (Argan) i Krystyna Jarmułówna (Ludwisia) w Chorym z urojenia (1957)



Nagrody i wyróżnienia

  • 1957 – nagroda Miejskiej Rady Narodowej w Szczecinie za działalność artystyczną
  • Złota Iglica - Nagroda artystyczna miasta Wrocławia
  • nagroda teatralna miasta Częstochowy
  • nagroda II stopnia za rolę Kremniewa w sztuce Zielona ulica na Festiwalu Sztuk Radzieckich
  • wyróżnienie (dyplom) za rolę Pietrzaka w sztuce Zwycięstwo na Festiwalu Sztuk Współczesnych
  • I nagroda za spektakl Nowe kłosy na Krajowym Festiwalu Żydowskich Zespołów Artystycznych we Wrocławiu



Odznaczenia

  • 1966 – Odznaka Honorowa miasta Łodzi
  • 1972 – Odznaka Honorowa miasta Łodzi
  • 1973 – Złoty Krzyż Zasługi
  • 1980 – Odznaka Honorowa miasta Łodzi
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
  • Medal 10-lecia Polski Ludowej
  • Medal 40-lecia Polski Ludowej
  • Medal 200-lecia Stanów Zjednoczonych
  • Medal 200-lecia Działań Teatralnych w Siedlcach
  • Medal Honorowy w 90-lecie Pierwszej Stałej Sceny w Łodzi
  • Medal pamiątkowy w uznaniu zasług dla polskiej kultury teatralnej w setną rocznicę urodzin Leona Schillera



Z prasy

  • (...) Fogiel miał trudne zadanie w roli Pozy. Jego aktorskie warunki predestynują go do ról pozytywnych bohaterów, ale może niekoniecznie wtedy, gdy ci bohaterowie są markizami. Chodzi mi tu nie o zewnętrzne formy zachowania się, którym Fogiel nie uchybił, lecz o duchowe skomplikowanie tej postaci, o to, że ma ona serce i inteligencję, utkane z najdelikatniejszych substancji, przekraczających nieraz wrażliwość tego niewątpliwie zdolnego aktora. Biorąc pod uwagę te warunki, trzeba stwierdzić, że zagrał on Pozę bardzo dobrze, dając postać prostą, głęboko przeświadczoną o słuszności swej ideologii i walczącą o nią bez kompromisu. W rozmowie z królem zdobył się na chwile interesującego żaru, a jego przyznanie się do klęski („ja tę grę przegrałem”) wstrząsało prawdą męskiej rezygnacji. (Edward Csató, Z okazji „Don Carlosa” w Szczecinie, „Teatr” 1953 nr 14 s. 11)
  • (...) Dyrektora Puchalskiego grał Aleksander Fogiel. Dał w niej mnóstwo werwy, zagrał ją na szerokiej i bogatej skali, i tu również przezabawna bufonada nie zasłoniła człowieka. Nasze premiery jednak niemal już tradycyjnie są rodzajem „próby generalnej”, czasem jeszcze zawodzi aktorów pamięć, nie tylko gdy chodzi o tekst, ale nawet sytuacje sceniczne - mąci to całość widowiska. Niewątpliwie jednak już po kilku przedstawieniach również i rolę Puchalskiego można będzie uznać za piękny sukces aktorski Fogla - jednocześnie autora wyjątkowo zręcznie stonowanych z akcją dekoracji. (Feliks Jordan, „Imieniny pana dyrektora”. Premiera w Teatrze Współczesnym, „Kurier Szczeciński” 1954)
  • (...) W „Panie Kochanku” jest właściwie tylko jedna wielka rola - samego Radziwiłła. Zagrał ją naprawdę po mistrzowsku Aleksander Fogiel, kreując doskonały typ szlacheckiego warchoła. Nie będziemy się z nim spierać co do historycznej wierności, choć zapewne jego „Panie Kochanku” miał więcej z Paska, niż z magnata - Radziwiłła. Ale w ujęciu Fogla typ przezeń kreowany szczerze bawił we wszystkich sytuacjach scenicznych. Jeszcze więcej uznania należy się Foglowi za inscenizację, za wspaniałe dekoracje (każdy obraz był entuzjastycznie oklaskiwany, mnie podobał się najwięcej akt trzeci), za przepyszne, bogate kostiumy. (Feliks Jordan, „Panie Kochanku” w Teatrze Współczesnym, „Kurier Szczeciński” z dn. 14 grudnia 1956)
  • (...) Popis gry aktorskiej dał Aleksander Fogiel. Fogiel gra według kanonów starej a rzetelnej szkoły, która go na jotę nie zawiodła w roli jędrnego, rubasznego a sympatycznego sołdata. (Henryk Rozpędowski, Dlaczego „Skowronek” nie śpiewa?, „Ziemia i Morze” 1957 nr 21, s. 1 i 6)



Ciekawostki

  • Bratem stryjecznym Aleksandra Fogla był popularny piosenkarz Mieczysław Fogg (właść. Mieczysław Fogiel)
  • Aleksander Fogiel miał zwyczaj rysowania swoich projektów na ścianach. Dopiero później, na ich podstawie, powstawały z tego lalki
  • W 2010 roku w Alei Gwiazd w Łodzi odsłonięto gwiazdę Aleksandra Fogla



Bibliografia

Inne źródła






IES64.png
Autor opracowania: Andrzej Androchowicz


Źródło: „http://pomeranica.pl/index.php?title=Aleksander_Fogiel&oldid=221593”