Bogusława Czosnowska
| Bogusława Czosnowska | |||
| aktorka, reżyserka | |||
| |||
| Data urodzenia | 22 lutego 1926 | ||
| Miejsce urodzenia | Lwów | ||
| Data śmierci | 4 sierpnia 2021 | ||
| Miejsce śmierci | Gdańsk | ||
| Miejsce spoczynku | Cmentarz Centralny w Szczecinie (kw. 47A-13-3) | ||
| Lokalizacja grobu | zobacz na mapie | ||
Bogusława Czosnowska (1926-2021) – aktorka, reżyser teatralny, pedagog
Życiorys
Bogusława Maria Czosnowska (właśc. Bogusława Maria Michna) urodziła się 22 lutego 1926 roku we Lwowie. Tu uczęszczała do szkoły baletowej. W wieku 9 lat wystąpiła w Kopciuszku reżyserowanym przez Wilama Horzycę. Ukończyła Studio Aktorskie pod kierunkiem Aleksandra Bardiniego. W latach 1944-1945 była adeptką w Polskim Teatrze Dramatycznym we Lwowie. Na scenie tego teatru zadebiutowała 20 września 1944 roku w roli Zulmy w sztuce Ostrożnie, świeżo malowane Fauchois Rene w reż. Bronisława Dąbrowskiego. W sezonie 1945/46 należała do zespołu lwowskiego Teatru Małych Form „Miniatury”, powołanego do życia przez jej ówczesnego męża - dyrygenta i kompozytora Sylwestra Czosnowskiego (ślub w 1944) - przy poparciu Związku Patriotów Polskich.
W czerwcu 1946 roku wraz z zespołem Teatru „Miniatury” została repatriowana do Szczecina. Tam jej mąż objął dyrekcję Teatru Komedia Muzyczna, przemianowanego w październiku 1947 roku na Teatr Polski. Wkrótce po zagraniu Anetki w Rozkosznej dziewczynie Ralfa Benatzky'ego i Klary w Zemście Aleksandra Fredry stała się niekwestionowaną gwiazdą szczecińskiej sceny. Grała najczęściej główne role, zyskując przychylność krytyków i publiczności, mimo iż działalność samego teatru nie była oceniana najlepiej. Do najciekawszych kreacji z tego okresu zalicza się Elżbietę w Rozdrożu miłości Jerzego Zawieyskiego, Annę w Dwóch teatrach Jerzego Szaniawskiego i Hanię w Głupim Jakubie Tadeusza Rittnera. Po raz pierwszy w Szczecinie podjęła także próby reżyserowania, asystując Władysławowi Stomie przy realizacji Grubych ryb Michała Bałuckiego. W 1948 roku uzyskała uprawnienia zawodowe, zdając egzamin aktorski u prof. Bohdana Korzeniewskiego.
Po opuszczeniu Szczecina wyjechała do Warszawy. Tam grała w Teatrze Rozmaitości (1949), Ludowym Muzycznym (1949-1950) i Nowym (1950-1951). W latach 1951-1952 występowała gościnnie na scenie Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie. Przez dwa lata związana była z łódzkim Artosem (1952-1954). Później grała w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze (1954-1955), Teatrze Satyry w Poznaniu (1955-56) i w Teatrze Satyryków w Łodzi (1956-1957).
Od 1957 roku była aktorką gdańskiego Teatru Wybrzeże. Ze sceną tą związana była aż do emerytury w 1981 roku. W Gdańsku zagrała ponad 200 pierwszoplanowych ról, m.in. Jenny w Operze za trzy grosze Bertolta Brechta, Elżbietę w Ryszardzie III Williama Shakespeare'a, Matkę Kandyda w Tragedii o bogaczu i Łazarzu Anonima, Tamarę w Termopilach polskich Tadeusza Micińskiego, Królową Małgorzatę w Iwonie, księżniczce Burgunda Witolda Gombrowicza. Wybitne kreacje stworzyła we Franku V Friedricha Dürrenmatta oraz w Matce Courage Bertolda Brechta. Zajmowała się także pracą pedagogiczną. Wspólnie z reżyserem Ryszardem Majorem założyła Studium Aktorskie przy Teatrze Wybrzeże. W latach 1977–1985 prowadziła tam zajęcia (absolwentką Studium była m.in. związana później ze szczecińskimi scenami Danuta Stenka). Była także wykładowcą w Studium Wokalno-Aktorskim przy Teatrze Muzycznym im. Danuty Baduszkowej w Gdyni. W roku 1965 przebywała na stypendium artystycznym w Paryżu.
Mimo iż uprawnienia reżyserskie zdobyła dopiero w 1984 roku, to pierwszą sztukę, Jadzię wdowę, wyreżyserowała już w 1977 roku. Po przejściu na emeryturę w 1981 roku zajęła się reżyserią spektakli teatralnych, oper, operetek i przedstawień dla dzieci. Wyreżyserowała ponad 60 przedstawień w Gdańsku i w innych teatrach w Polsce, także w Szczecinie, m.in. w Państwowym Teatrze Muzycznym i w Teatrze Polskim.
Po wycofaniu się z aktorstwa, sporadycznie pojawiała się na scenie. Zazwyczaj w wydarzeniach specjalnych, np. w Nie-kabarecie ówczesnego dyrektora Teatru Wybrzeże, Macieja Nowaka.
Wystąpiła w drugoplanowych rolach w filmach Ludzie z pociągu (1961), Pamiętnik pani Hanki (1963), Z tamtej strony tęczy (1972) i Mniejsze zło (2009). Grała także serialach telewizyjnych (m.in. Lokatorzy, Sąsiedzi) oraz w przedstawieniach Teatru Telewizji.
Od 1951 roku należała do Związku Artystów Scen Polskich (nr leg. 441). Była przewodniczącą koła przy Teatrze Wybrzeże w Gdańsku i wiceprzewodniczącą Związku Kultury. W latach 1961-1965 pełniła funkcję przewodniczącej gdańskiego Oddziału SPATiF-ZASP. Była Zasłużonym Członkiem ZASP.
W 2000 roku opublikowała wspomnienia Ostatni gong, w których opisała swoją artystyczną drogę życiową. Książka ta otrzymała Nagrodę Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki w kategorii pamiętnikarstwa (2001).
W środowisku aktorskim zdrobniale nazywano ją Busią.
Zmarła 4 sierpnia 2021 roku w Gdańsku. Została pochowana 7 sierpnia na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie (kw. 47A-13-3).
Działalność artystyczna (Szczecin)
Teatr
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Forma twórczości | Postać | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Rozkoszna dziewczyna | Ralf Benatzky | Jerzy Śliwiński | obsada aktorska | Anetka | Komedia Muzyczna | 25 października 1946 |
| Zemsta | Aleksander Fredro | Jerzy Śliwiński | obsada aktorska | Klara | Komedia Muzyczna | 11 stycznia 1947 |
| Mąż pognębiony | Molière | Henryk Lotar | obsada aktorska | Klaudyna | Komedia Muzyczna | 20 marca 1947 |
| Subretka | Jacques Deval | Zdzisław Karczewski | obsada aktorska | Komedia Muzyczna | 12 kwietnia 1947 | |
| Jan | Laszlo Bus-Fekete | Artur Młodnicki | obsada aktorska | Komedia Muzyczna | 26 kwietnia 1947 | |
| Moja żona Penelopa | Zdzisław Gozdawa, Wacław Stępień | Artur Młodnicki | obsada aktorska | Hera | Komedia Muzyczna | 31 maja 1947 |
| Dwa teatry | Jerzy Szaniawski | Zdzisław Karczewski | obsada aktorska | Anna; Pani | Komedia Muzyczna | 24 czerwca 1947 |
| Milionerka | George Bernard Shaw | Artur Młodnicki | obsada aktorska | Carla Valetti | Komedia Muzyczna | 19 lipca 1947 |
| Rozdroże miłości | Jerzy Zawieyski | Artur Młodnicki | obsada aktorska | Elżbieta | Komedia Muzyczna | 20 września 1947 |
| Głupi Jakub | Tadeusz Rittner | Franciszek Rychłowski | obsada aktorska | Hanka | Teatr Polski | 13 grudnia 1947 |
| Krawiec w zamku | Paul Armont, Leopold Marchand | Artur Młodnicki | obsada aktorska | Artemiza d`Esclamare | Teatr Polski | 6 stycznia 1948 |
| Przyjaciel nadejdzie wieczorem | Jacques Companeez, Yvan Noe | Henryk Lotar | obsada aktorska | Helena | Teatr Polski | 31 stycznia 1948 |
| Ładna historia | Gaston Armand de Caillavet, Robert de Flers, Étienne Rey | Wacław Ścibor | obsada aktorska | Helena | Teatr Polski | 15 kwietnia 1948 |
| Widowisko Sartre`owskie | Jean-Paul Sartre | Henryk Lotar | obsada aktorska | Lizzie Mac Kay | Teatr Polski | 5 maja 1948 |
| Grube ryby | Michał Bałucki | Władysław Stoma | asystent reżysera | Teatr Polski | 14 września 1948 | |
| Błękitny zamek | Roman Czubaty | Bogusława Czosnowska | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 28 października 1982 | |
| O dwóch takich, co ukradli księżyc | Bogusława Czosnowska na podst. powieści Kornela Makuszyńskiego | Bogusława Czosnowska | reżyseria | Teatr Polski | 22 września 1983 | |
| Porwanie Sabinek | Franz i Paul Schönthan, Julian Tuwim (adaptacja) | Bogusława Czosnowska | reżyseria | Teatr Polski | 18 grudnia 1983 | |
| Boccaccio | Franz von Suppé | Bogusława Czosnowska | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 22 listopada 1984 | |
| Dom otwarty | Michał Bałucki | Ewa Kołogórska | teksty piosenek | Teatr Polski | 8 marca 1985 | |
| Zemsta nietoperza | Johann Strauss syn | Bogusława Czosnowska | opracowanie tekstu, inscenizacja, reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 14 maja 1987 | |
| Czarujący łajdak | Pierre Chesnot | Bogusława Czosnowska | reżyseria | Teatr Polski | 31 maja 1987 |
Telewizja
| Tytuł | Autor | Reżyseria | Teatr | Data premiery |
|---|---|---|---|---|
| Porwanie Sabinek | Paul von Schonthan, Julian Tuwim (adaptacja) | Bogusława Czosnowska | Teatr Telewizji (cykl: Wieczór w teatrze) - przeniesienie z Teatru Polskiego | 18 grudnia 1983 |
Nagrody i wyróżnienia
- 1962 – nagroda aktorska za rolę Otylii w przedstawieniu Frank V w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku na IV Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1964 – Order Stańczyka - nagroda pisma „Litery” za rolę Matyldy von Zahnd w przedstawieniu Fizycy Friedricha Dűrrenmatta w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku
- 1964 – nagroda aktorska za rolę Pilar w przedstawieniu Komu bije dzwon w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku na VI Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu
- 1986 – pamiątkowy medal z okazji czterdziestolecia Teatru Wybrzeże
- 2001 – Nagroda Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki w kategorii pamiętnikarstwa, za książkę Ostatni gong
- 2014 – Nagroda Prezydenta Gdańska z okazji jubileuszu siedemdziesięciolecia pracy artystycznej
Odznaczenia
- 1967 – Złoty Krzyż Zasługi
- 1967 – Odznaka za zasługi dla Ziemi Gdańskiej
- 2008 – Brązowy Medal Gloria Artis - Zasłużony Kulturze
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
O Bogusławie Czosnowskiej
- (...) B. Michna-Czosnowska jest bezwzględnie największą nadzieją zespołu i dlatego też powinna pamiętać, że nie wszystkie nadzieje przeobrażają się w dojrzały owoc – a najmniej już po mocnym, w tym może być konieczność grania w każdej sztuce Ryszard Stachnik o roli Hanki w Głupim Jakubie (1947)
- (...) Entuzjastyczne i spontaniczne brawa powitały wejście na scenę po zakończonym przedstawieniu premierowym Bogusławy Czosnowskiej, która potrafiła nadać trudnej do realizacji operetce Suppégo kształt sceniczny urzekający naturalnością, ekspresją i dowcipem. Wyrazista gra aktorska, dynamiczny ruch sceniczny i wartki tok akcji są jej niewątpliwa zasługą. Bogusława Czosnowska zaprezentowała nie tyle sprawność reżyserską, ile prawdziwą sztukę reżyserii, o którą w polskich teatrach muzycznych nie jest przecież najłatwiej Mikołaj Szczęsny (1984)
Bibliografia
- Artyści sceny polskiej w ZASP 1918-2008. 90 lat Związku Artystów Scen Polskich. Księga jubileuszowa (pod red. Andrzeja Rozhina, autorka hasła Zofia Tomczyk-Watrak), ZASP, Warszawa 2010
- Ryszard Markow, Teatr Czosnowskiego. Lwów - Szczecin 1945-1948, (Przewodnik po wystawie), Stowarzyszenie PAX, Szczecin 1985
- Zdzisław Sośnicki, 40 lat teatrów dramatycznych Szczecina (opracowanie części dokumentacyjnej Ryszard Markow i Elwira Rewcio), Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1985
Inne źródła
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
