Pełczyce
Pełczyce | |||
| |||
Nazwa niemiecka | Bernstein | ||
Powiat | choszczeński | ||
Gmina | Pełczyce | ||
Prawa miejskie | 1290 | ||
Strona internetowa miejscowości. |
Pełczyce (niem. Bernstein) – miasto w powiecie choszczeńskim, w województwie zachodniopomorskim. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pełczyce.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa gorzowskiego.
Położenie
Miasto położone jest w pasie polodowcowej moreny czołowej Pojezierza Choszczeńskiego, między czterema połączonymi jeziorami Duży Pełcz, Mały Pełcz, Panieńskie i Krzywe, w środku miasta znajduje się małe jeziorko Stawno. Charakterystyczna dla miasta jest różnica poziomów w jego obrębie, wynosi ponad 50 m (65 - 119 m n.p.m.). Najwyższe wniesienie znajduje się na południowy- wschód od centrum miasta[1]. Pełczyce leżą w odległości 80 km od Szczecina oraz 21 km na południowy zachód od Choszczna. Powierzchnia miasta wynosi 13 km2 i stanowi 6,5 % powierzchni gminy[2].
Klimat
W podziale krain klimatycznych Pełczyce mieszczą się w obszarze Krainy IX – Myśliborskiej, w strefie klimatu umiarkowanego o wpływie klimatu morskiego i oceanicznego. Na terenie gminy klimat kształtowany jest pod wpływem licznych jezior i lasów. Lokalny klimat charakteryzuje[3]:
- duża wilgotność powietrza;
- zimy zazwyczaj są łagodne, a latem rzadko występują bardzo wysokie temperatury;
- średnia roczna temperatura powietrza wynosi od 7,3° C do 8,7° C, przy czym:
- - średnia temperatura stycznia zawiera się w przedziale od -1,0°C do -1,5°C;
- - średnia temperatura w lipcu wynosi 17,5°C;
- okres wegetacji trwa od 210 do 230 dni;
- średnia roczna suma opadów waha się od 540 do 630 mm;
- najczęściej występują wiatry z zachodu i południowego zachodu.
Obiekty fizjograficzne
W obrębie miasta znajduje się Jezioro Panieńskie, Stawno, Mały Pełcz, Trzebień, Jezioro Łąkie i Jezioro Krzywe (gmina Pełczyce) a w bliskiej okolicy duże jezioro Pełcz [4].
Do wzniesień pochodzenia polodowcowego na terenie miasta należą Wzgórze Chramowe i Wzgórze Zamkowe [5].
Przyroda
Przy szkole rośnie dąb bezszypułkowy - drzewo uznane za pomnik przyrody[6].
Historia
Pierwsze wzmianki o osadach położonych na Ziemi Pełczyckiej (Terra Bernstein), pochodzą z lat 1230-1240. Pełczyce swe początki zawdzięczają powstaniu grodu obronnego z osadą. W okresie wczesnego średniowiecza gród wchodził w skład państewka plemiennego Pyrzyczan. Osada dała początek Staremu Miastu. Służebne podgrodzie stworzyło Nowe Miasto, które w 1290 roku nadano klasztorowi cysterek. Z biegiem lat oba miasta połączyły się i były związane z rodem von Behr - założycielami miasta. Do 1240 roku Pełczyce należały terytorialnie do Polski, następnie do Pomorza Zachodniego, od 1280 roku do Brandenburgii po opanowaniu przez margrabiów Ottona V, Ottona VII i Albrechta III[7]. Lokacja miasta został potwierdzona 17 marca 1290 roku przez margrabiego Albrechta III, który w 1298 roku sprzedał Ziemię Pełczycką swym kuzynom Ottonowi IV, Konradowi, Henrykowi i Janowi IV. Kolejnym władcą Pełczyc został od 1315 roku książę Otto I szczeciński. W 1348 r. Barnim III szczeciński nadał Ziemię Pełczycką swej żonie Agnieszce w dożywocie jako wdowi majątek. Bezpośrednio majątkiem tym zarządzała rodzina von Wedel. Około 1414 r. Pełczyce znalazły się w rejestrze powinności lennych Zakonu Krzyżackiego. W latach 1468-1469 Ziemia Pełczycka stała się areną działań wojny pomorsko-brandenburskiej. Elektor brandenburski Albrecht Achilles zdobył, zburzył i spalił Pełczyce 2 sierpnia 1478 r. W 1485 roku Pełczyce zostały nadane w zarząd rodowi von Waldow. W XVI wieku majątek von Waldowów znalazł się w powiecie choszczeńskim. Ród przyjął reformację, w 1537 roku sekularyzował zakon cysterek przejmując majątek klasztoru w zarząd, a w 1571 roku na własność. Podczas Wojny Trzydziestoletniej Pełczyce ponosiły koszty utrzymania stacjonujących wojsk. W 1675 roku miasto strawił pożar, ocalało tylko jedno skrzydło klasztorne. 12 czerwca 1729 roku Pełczyce zostały dołączone do domeny królewskiej w Dolicach. Domenę państwową podległą landratowi choszczeńskiemu utworzono w Pełczycach w 1744 roku. W latach 1733-1797 Pełczyce były miastem garnizonowym. Po nowej reformie administracji pruskiej z roku 1816 Pełczyce zostały wyłączone z powiatu choszczeńskiego i dołączone do powiatu myśliborskiego. Domena pełczycka istniała do 1929 roku[8]. W czasie II wojny światowej Pełczyce zostały zniszczone w 10 %. W dniach 4-6 lutego 1945 roku miasto zajęły wojska radzieckie. Ziemia Pełczycka powróciła w granice Polski w obrębie powiatu myśliborskiego w 1945 roku[9][10]. Miasto krótko nosiło nazwę Bursztynowo. Obecna nazwa Pełczyce pochodzi od jeziora Pełcz.
Zmianom podlegała przynależność wojewódzka miasta. Do roku 1975 Pełczyce znajdowały się w granicach województwa szczecińskiego, w latach 1975-1998 chodziły w skład województwa gorzowskiego[11]. Od 1 stycznia 1999 r. Pełczyce należą do województwa zachodniopomorskiego[12].
Samorząd
W Pełczycach mieści się Urząd Miejski - siedziba władz Miasta i Gminy.
Organami Miasta i Gminy Pełczyce jest Rada Miejska i Burmistrz. W kadencji 2010-2014 funkcję Burmistrza pełni Mirosław Kluk[13].
W skład Rady Miejskiej wchodzi 15 radnych [14].
- - Marek Szczepanik - Przewodniczący Rady Miejskiej
- - Władysław Gibowski - Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej
Pozostali radni: Janusz Kobryński, Andrzej Grzyb, Krzysztof Idzikowski, Marek Maciąg, Janina Maćkowiak, Bogusłąw Marat, Danuta Pośnik, Barbara Jagiełło, Adam Łyszyk, Zofia Kujawa, Marek Sowiński, Lucjan Bil, Jan Zawłocki.
Gospodarka i infrastruktura
W mieście Pełczyce według stanu na dzień 31 grudnia 2012 roku wpisanych do rejestru REGON było 280 podmiotów gospodarczych, z czego 22 działały w sektorze publicznym a 168 w sektorze prywatnym. 11 firm prowadziło działalność w zakresie rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa i rybactwa, 68 przedsiębiorstw związanych było z przemysłem i budownictwem, a pozostałą działalnością zajmowało się 201 firm[15].
Drogi
Do podstawowego połączenia drogowego prowadzącego przez miasto Pełczyce należy droga wojewódzka Nr 151 Gorzów Wielkopolski – Recz[16].
Przez miasto przebiegają również drogi powiatowe[17]:
- - Nr 2211 Z (Pełczyce – Sarnik)
- - Nr 2212 Z (Pełczyce – Krzęcin – Rakowo – Zieleniewo)
- - Nr 2213 Z (Pełczyce – Ługowo – Krzynki)
- - Nr 2214 Z (Pełczyce – Buszów)
Drogi miejskie wynoszą 8.793 km[18].
Kultura
Życie kulturalne w Pełczycach kształtują następujące ośrodki kultury[19]:
- Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, przy którym funkcjonuje Izba Historyczna
- Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna
Do organizowanych imprez cyklicznych należą:
W mieście działa również Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Pełczyckiej.
Oświata
W Pełczycach w roku szkolnym 2011/2012 działały następujące szkoły publiczne [20]:
- Miejsko-Gminne Przedszkole
- Zespół Szkół im. Mikołaja Kopernika, do którego należą:
- - Szkoła Podstawowa
- - Publiczne Gimnazjum Nr 1
Kościoły i związki wyznaniowe
Jedyną wspólnotą religijną na terenie gminy Pełczyce jest Kościół katolicki w obrządku łacińskim. W kościelnej strukturze administracyjnej, teren miasta wchodzi w skład dekanatu Barlinek, należącego do Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej. W Pełczycach znajduje się kościół parafialny pw. Narodzenia NMP[21].
Sport
W Pełczycach istnieje infrastruktura sportowa złożona z kompleksu boisk sportowych Orlik 2012 przy Zespole Szkół[22].
W mieście działają kluby sportowe[23]:
- - Klub Żeglarski „SZTAKSEL”
- - Uczniowski Klub Sportowy „Sprint”
- - Uczniowski Klub Sportowy „DANCE”
- - Uczniowski Klub Sportowy „PEŁCZ”
- - Klub Sportowy „KŁOS”
Do cyklicznie organizowanych imprez sportowych należą:
Turystyka
Walory przyrodniczo – krajobrazowe w postaci licznych atrakcji przyrodniczych, bliskości jezior, zabytków architektury oraz położenie na Szlaku Cysterskim należącym do Europejskiego Szlaku Cystersów, stwarza doskonałe warunki do atrakcyjnego spędzania czasu w lesie i nad wodą oraz do poszukiwań śladów historii. Tereny rekreacyjne w mieście złożone z promenady, parku, stadionu, plaży i malowniczej ścieżki zdrowia wokół jeziora zachęcają do aktywnego odpoczynku. Nad jeziorem Stawno przygotowano park z placem zabaw dla dzieci. Na skraju jeziora Duży Pełcz przy wjeździe do Pełczyc znajduje się plaża oraz przystań Klubu Żeglarskiego "Sztaksel"[24].
Do propozycji turystycznych należą:
- Trasa - Zakony Pojezierza Myśliborskiego[25]
- Szlak rowerowy będący alternatywną trasą zamknięcia Pętli Odrzańskiej na odcinku: Barlinek – Pełczyce – Granowo[26]
Demografia
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na dzień 30 września 2012 roku w Pełczycach zamieszkiwały 2684 osoby: 1341 kobiet i 1343 mężczyzn, co stanowi 33,36 % wszystkich mieszkańców gminy Pełczyce[27]. Gęstość zaludnienia na terenie miasta wynosi 206 osób na 1 km2.
W latach 2004–2011 wielkość populacji w mieście przedstawia się następująco[28]:
Rok | Liczba mieszkańców ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|---|---|---|
2004 | 2669 | 1355 | 1314 |
2005 | 2697 | 1359 | 1338 |
2006 | 2680 | 1350 | 1330 |
2007 | 2675 | 1346 | 1329 |
2008 | 2692 | 1366 | 1326 |
2009 | 2674 | 1364 | 1310 |
2010 | 2681 | 1365 | 1316 |
2011 | 2717 | 1360 | 1357 |
System ochrony zdrowia
Świadczenia z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej w Pełczycach udzielane są w dni powszednie, w godz. 8.00 - 18.00, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy. Opieka zdrowotna jest realizowana w gabinecie przychodni - a w przypadkach, gdy jest to medycznie uzasadnione również w domu pacjenta[29].
W mieście funkcjonuje 1 zakład opieki zdrowotnej, gdzie pacjenci są przyjmowani przez lekarzy rodzinnych oraz 2 apteki zajmujące się sprzedażą leków i innych produktów medycznych. Lekarze specjaliści prowadzą prywatne praktyki lekarskie.
Herb
Herbem miasta Pełczyce jest tarcza o białym tle przedstawiająca dąb z zielonymi liśćmi, brązowym pniem i żołędziami w jasnobrązowym kolorze. Dąb wyrasta na zielonym pagórku, na którym o pień drzewa opiera się łapami stojący czarny niedźwiedź z czerwonym językiem skierowany w prawą stronę. Niedźwiedź wiąże się z rodziną von Behr[30][31].
Herb miasta określa uchwała nr XI/56/95 Rady Miasta i Gminy w Pełczycach z dnia 23 czerwca 1995 r. [32].
Zabytki
W Pełczycach do dzisiejszego dnia zachowały się zabytki architektury [33] i obiekty sakralne. Do obiektów zabytkowych zaliczono[34]:
- Kościół pocysterski parafialny pw. Narodzenia NMP z XIII wieku wraz z wyposażeniem (dwa ołtarze i płaskorzeźba)
- Klasztor pocysterski z założeniem klasztorno-folwarcznym
- Budynek ul. Armii Polskiej 18
- Ratusz, Rynek Bursztynowy 2
- Poczta, Rynek Bursztynowy 4
- Plebania, (d. szkoła), ul. Kościelna 7 a
- Grodzisko
Pomniki
- Pomnik Jana Pawła II
Przypisy
- ↑ Pełczyce – Miasto W: Pełczyce. [online]. [Przeglądany 1 sierpnia 2013]
- ↑ Województwo zachodniopomorskie. Podregiony powiaty, gminy. Szczecin, 2012. s. 98. ISSN 1733-103X
- ↑ Koźmiński Czesław, Michalska Bożena, Czarnecka Małgorzata. Klimat województwa zachodniopomorskiego. Szczecin: Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. Uniwersytet Szczeciński, 2012, s.33-34, ISBN 978-83-7518-443-3
- ↑ Hydronimy. Część 2. Wody stojące. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006, ISBN 8323996075
- ↑ Białecki Tadeusz. Słownik nazw fizjograficznych Pomorza Zachodniego. Szczecin, 2001. s. 504-505. ISBN 83-7141-201-4
- ↑ Wykaz istniejących pomników przyrody. W: Geoprzyroda.pl. [online]. [Przeglądany 2 sierpnia 2013]
- ↑ Białecki Tadeusz. Herby miasta Pomorza Zachodniego. Szczecin, 1991. s. 98. ISBN 83-85360-01-8
- ↑ Brzustowicz Grzegorz Jacek. Pełczyce – Bernstein. Z dziejów Ziemi Pełczyckiej. Choszczno, 2004. s. 52, 59, 64, 75, 84, 95. ISBN 83-919680-2-2
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. W: Internetowy System Aktów Prawnych. [online]. [Przeglądany 15 lipca 2013]
- ↑ Ogłoszenie Urzędu Wojewódzkiego Szczecińskiego o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości powiatu myśliborskiego. „Szczeciński Dziennik Wojewódzki” 1947, nr 5, poz.31
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. W: Internetowy System Aktów Prawnych. [online]. [Przeglądany 15 lipca 2013]
- ↑ Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. W: Internetowy System Aktów Prawnych. [online]. [Przeglądany 28 czerwca 2013]
- ↑ Burmistrz Pełczyc. W: Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Miejski w Pełczycach. [online].[Przeglądany 31 lipca 2013]
- ↑ Rada Miejska 2010-2014. W: Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Miejski w Pełczycach. [online]. [Przeglądany 31 lipca 2013]
- ↑ Podmioty gospodarcze. W: Bank Danych Lokalnych. [online]. [Przeglądany 29 lipca 2013]
- ↑ Zarządzenie Nr 74 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 2 grudnia 2008 r. w sprawie nadania numerów drogom wojewódzkim. „Dziennik Urzędowy Ministra Infrastruktury” 2008, Nr 15, poz. 79
- ↑ Numeracja dróg powiatowych w Województwie zachodniopomorskim W: Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego. [online]. [Przeglądany 6 lipca 2013]
- ↑ Wykaz dróg powiatowych W: Biuletyn Informacji Publicznej Powiatowy Zarząd Dróg w Choszcznie. [online]. [Przeglądany 6 lipca 2013]
- ↑ Placówki kultury i stowarzyszenia społeczno-kulturalne. W: Powiat choszczeński wita. [online]. [Przeglądany 11 lipca 2013]
- ↑ Wykaz szkół i placówek oświatowych z terenu województwa zachodniopomorskiego. W: Kuratorium Oświaty w Szczecinie. [online]. [Przeglądany 22 maja 2013]
- ↑ Parafie wg gmin. W: Archidiecezja Szczecińsko-Kamieńska. [online]. [Przeglądany 25 czerwca 2013]
- ↑ Strategia Rozwoju Turystyki Powiatu Choszczeńskiego na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2020. W: Biuletyn Informacji Publicznej Starostwo Powiatowe w Choszcznie. [online]. [Przeglądany 9 lipca 2013]
- ↑ Wykaz klubów sportowych działających na terenie powiatu choszczeńskiego. W: Powiat choszczeński wita. [online]. [Przeglądany 9 lipca 2013]
- ↑ Strategia Rozwoju Turystyki Powiatu Choszczeńskiego na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2020. W: Biuletyn Informacji Publicznej Starostwo Powiatowe w Choszcznie. [online]. [Przeglądany 18 lipca 2013]
- ↑ Turystyka. W: Gmina Pełczyce. [online]. [Przeglądany 31 lipca 2013]
- ↑ Pomorski Krajobraz Rzeczny. W: Na szlaku. Zachodniopomorskie. [online]. [Przeglądany 31 lipca 2013]
- ↑ Stan, ruch naturalny i wędrówkowy ludności w III kwartale. W: GUS Baza Demografia [online]. [Przeglądany 21 maja 2013]
- ↑ Województwo zachodniopomorskie. Podregiony, powiaty, gminy. Szczecin: Główny Urząd Statystyczny, 2005 - 2012. ISSN 1733-103X
- ↑ Dla pacjenta. W: Narodowy Fundusz Zdrowia Zachodniopomorski Odział Wojewódzki w Szczecinie. [online]. [Przeglądany 24 maja 2013]
- ↑ Białecki Tadeusz. Herby miast Pomorza Zachodniego. Szczecin: „Polskie Pismo i Książka”, 1991, s. 99. ISBN 83-85360-01-8
- ↑ Brzustowicz Bogdan Wojciech. Z niedźwiedziem w herbie. „Ziemia Gorzowska” 1996, nr 19, s. 20
- ↑ Uchwała Nr XV/78/03 Rady Miejskiej w Pełczycach z dnia 27 listopada 2003 roku w sprawie zmiany Statutu Miasta i Gminy W: Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Miejski w Pełczycach [online] [Przeglądany 2 lipca 2013]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych województwa z wyłączeniem zabytków archeologicznych w powiatach. W: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie. [online]. [Przeglądany 20 czerwca 2013]
- ↑ Gminny Program Opieki Nad Zabytkami Gminy Pełczyce na lata 2011-2015. W: Pełczyce. [online]. [Przeglądany 10 lipca 2013]
Bibliografia
- Białecki, Tadeusz. Herby miast Pomorza Zachodniego. Szczecin: „Polskie Pismo i Książka”, 1991. ISBN 8385360018
- Białecki, Tadeusz. Słownik nazw fizjograficznych Pomorza Zachodniego. Szczecin, 2001. ISBN 8371412014
- Brzustowicz, Bogdan Wojciech. Z niedźwiedziem w herbie. „Ziemia Gorzowska” 1996, nr 19, s. 20
- Brzustowicz, Grzegorz Jacek. Z przeszłości ziemi pełczyckiej. Pełczyce – Bernstein. Choszczno: ASz - Artur Szuba, 2004. ISBN 8391968022
- Gminny Program Opieki Nad Zabytkami Gminy Pełczyce na lata 2011-2015. W: Pełczyce. [online]. [Przeglądany 10 lipca 2013]
- Hydronimy. Część 2. Wody stojące. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006, ISBN 8323996075
- Koźmiński, Czesław; Michalska, Bożena; Czarnecka, Małgorzata. Klimat województwa zachodniopomorskiego. Szczecin: Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. Uniwersytet Szczeciński, 2012. ISBN 9788375184433
- Ogłoszenie Urzędu Wojewódzkiego Szczecińskiego o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości powiatu myśliborskiego. „Szczeciński Dziennik Wojewódzki” 1947, Nr 5, poz. 31
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. „Dziennik Ustaw” 1946, Nr 28, poz. 177
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. „Dziennik Ustaw” 1975, Nr 17, poz. 92
- Strategia Rozwoju Turystyki Powiatu Choszczeńskiego na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2020. W: Biuletyn Informacji Publicznej Starostwo Powiatowe w Choszcznie. [online]. [Przeglądany 9 lipca 2013]
- Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. „Dziennik Ustaw” 1998, Nr 96, poz. 603
- Województwo zachodniopomorskie. Podregiony, powiaty, gminy. Szczecin: Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2005 - 2012. ISSN 1733-103X
- Zarządzenie Nr 74 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 2 grudnia 2008 r. w sprawie nadania numerów drogom wojewódzkim. „Dziennik Urzędowy Ministra Infrastruktury” 2008, Nr 15, poz. 79
Linki zewnętrzne
Zobacz też
|