Pełczyce

Pełczyce
Urząd Miejski w Pełczycach
Nazwa niemiecka	Bernstein
Powiat	choszczeński
Gmina	Pełczyce
Prawa miejskie	1290
Strona internetowa miejscowości.

Pełczyce (niem. Bernstein) – miasto w powiecie choszczeńskim, w województwie zachodniopomorskim. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pełczyce.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa gorzowskiego.

Położenie

Miasto położone jest w pasie polodowcowej moreny czołowej Pojezierza Choszczeńskiego, między czterema połączonymi jeziorami Duży Pełcz, Mały Pełcz, Panieńskie i Krzywe, w środku miasta znajduje się małe jeziorko Stawno. Charakterystyczna dla miasta jest różnica poziomów w jego obrębie, wynosi ponad 50 m (65 - 119 m n.p.m.). Najwyższe wniesienie znajduje się na południowy- wschód od centrum miasta. Pełczyce leżą w odległości 80 km od Szczecina oraz 21 km na południowy zachód od Choszczna. Powierzchnia miasta wynosi 13 km² i stanowi 6,5 % powierzchni gminy.

Klimat

W podziale krain klimatycznych Pełczyce mieszczą się w obszarze Krainy IX – Myśliborskiej, w strefie klimatu umiarkowanego o wpływie klimatu morskiego i oceanicznego. Na terenie gminy klimat kształtowany jest pod wpływem licznych jezior i lasów. Lokalny klimat charakteryzuje:

• duża wilgotność powietrza;
• zimy zazwyczaj są łagodne, a latem rzadko występują bardzo wysokie temperatury;
• średnia roczna temperatura powietrza wynosi od 7,3° C do 8,7° C, przy czym:

- średnia temperatura stycznia zawiera się w przedziale od -1,0°C do -1,5°C;

- średnia temperatura w lipcu wynosi 17,5°C;

• okres wegetacji trwa od 210 do 230 dni;
• średnia roczna suma opadów waha się od 540 do 630 mm;
• najczęściej występują wiatry z zachodu i południowego zachodu.

Obiekty fizjograficzne

Jezioro Panieńskie w Pełczycach

W obrębie miasta znajduje się Jezioro Panieńskie, Stawno, Mały Pełcz, Trzebień, Jezioro Łąkie i Jezioro Krzywe (gmina Pełczyce) a w bliskiej okolicy duże jezioro Pełcz .

Do wzniesień pochodzenia polodowcowego na terenie miasta należą Wzgórze Chramowe i Wzgórze Zamkowe .

Przyroda

Przy szkole rośnie dąb bezszypułkowy - drzewo uznane za pomnik przyrody.

Historia

Pierwsze wzmianki o osadach położonych na Ziemi Pełczyckiej (Terra Bernstein), pochodzą z lat 1230-1240. Pełczyce swe początki zawdzięczają powstaniu grodu obronnego z osadą. W okresie wczesnego średniowiecza gród wchodził w skład państewka plemiennego Pyrzyczan. Osada dała początek Staremu Miastu. Służebne podgrodzie stworzyło Nowe Miasto, które w 1290 roku nadano klasztorowi cysterek. Z biegiem lat oba miasta połączyły się i były związane z rodem von Behr - założycielami miasta. Do 1240 roku Pełczyce należały terytorialnie do Polski, następnie do Pomorza Zachodniego, od 1280 roku do Brandenburgii po opanowaniu przez margrabiów Ottona V, Ottona VII i Albrechta III. Lokacja miasta został potwierdzona 17 marca 1290 roku przez margrabiego Albrechta III, który w 1298 roku sprzedał Ziemię Pełczycką swym kuzynom Ottonowi IV, Konradowi, Henrykowi i Janowi IV. Kolejnym władcą Pełczyc został od 1315 roku książę Otto I szczeciński. W 1348 r. Barnim III szczeciński nadał Ziemię Pełczycką swej żonie Agnieszce w dożywocie jako wdowi majątek. Bezpośrednio majątkiem tym zarządzała rodzina von Wedel. Około 1414 r. Pełczyce znalazły się w rejestrze powinności lennych Zakonu Krzyżackiego. W latach 1468-1469 Ziemia Pełczycka stała się areną działań wojny pomorsko-brandenburskiej. Elektor brandenburski Albrecht Achilles zdobył, zburzył i spalił Pełczyce 2 sierpnia 1478 r. W 1485 roku Pełczyce zostały nadane w zarząd rodowi von Waldow. W XVI wieku majątek von Waldowów znalazł się w powiecie choszczeńskim. Ród przyjął reformację, w 1537 roku sekularyzował zakon cysterek przejmując majątek klasztoru w zarząd, a w 1571 roku na własność. Podczas Wojny Trzydziestoletniej Pełczyce ponosiły koszty utrzymania stacjonujących wojsk. W 1675 roku miasto strawił pożar, ocalało tylko jedno skrzydło klasztorne. 12 czerwca 1729 roku Pełczyce zostały dołączone do domeny królewskiej w Dolicach. Domenę państwową podległą landratowi choszczeńskiemu utworzono w Pełczycach w 1744 roku. W latach 1733-1797 Pełczyce były miastem garnizonowym. Po nowej reformie administracji pruskiej z roku 1816 Pełczyce zostały wyłączone z powiatu choszczeńskiego i dołączone do powiatu myśliborskiego. Domena pełczycka istniała do 1929 roku. W czasie II wojny światowej Pełczyce zostały zniszczone w 10 %. W dniach 4-6 lutego 1945 roku miasto zajęły wojska radzieckie. Ziemia Pełczycka powróciła w granice Polski w obrębie powiatu myśliborskiego w 1945 roku. Miasto krótko nosiło nazwę Bursztynowo. Obecna nazwa Pełczyce pochodzi od jeziora Pełcz.

Zmianom podlegała przynależność wojewódzka miasta. Do roku 1975 Pełczyce znajdowały się w granicach województwa szczecińskiego, w latach 1975-1998 chodziły w skład województwa gorzowskiego. Od 1 stycznia 1999 r. Pełczyce należą do województwa zachodniopomorskiego.

Samorząd

W Pełczycach mieści się Urząd Miejski - siedziba władz Miasta i Gminy.

Organami Miasta i Gminy Pełczyce jest Rada Miejska i Burmistrz. W kadencji 2010-2014 funkcję Burmistrza pełni Mirosław Kluk.

W skład Rady Miejskiej wchodzi 15 radnych .

- Marek Szczepanik - Przewodniczący Rady Miejskiej

- Władysław Gibowski - Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej

Pozostali radni: Janusz Kobryński, Andrzej Grzyb, Krzysztof Idzikowski, Marek Maciąg, Janina Maćkowiak, Bogusłąw Marat, Danuta Pośnik, Barbara Jagiełło, Adam Łyszyk, Zofia Kujawa, Marek Sowiński, Lucjan Bil, Jan Zawłocki.

Gospodarka i infrastruktura

W mieście Pełczyce według stanu na dzień 31 grudnia 2012 roku wpisanych do rejestru REGON było 280 podmiotów gospodarczych, z czego 22 działały w sektorze publicznym a 168 w sektorze prywatnym. 11 firm prowadziło działalność w zakresie rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa i rybactwa, 68 przedsiębiorstw związanych było z przemysłem i budownictwem, a pozostałą działalnością zajmowało się 201 firm.

Drogi

Do podstawowego połączenia drogowego prowadzącego przez miasto Pełczyce należy droga wojewódzka Nr 151 Gorzów Wielkopolski – Recz.

Przez miasto przebiegają również drogi powiatowe:

- Nr 2211 Z (Pełczyce – Sarnik)

- Nr 2212 Z (Pełczyce – Krzęcin – Rakowo – Zieleniewo)

- Nr 2213 Z (Pełczyce – Ługowo – Krzynki)

- Nr 2214 Z (Pełczyce – Buszów)

Drogi miejskie wynoszą 8.793 km.

Kultura

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Pełczycach

Życie kulturalne w Pełczycach kształtują następujące ośrodki kultury:

• Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, przy którym funkcjonuje Izba Historyczna
• Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna

Do organizowanych imprez cyklicznych należą:

• Dni Pełczyc
• Letnia Biesiada Pełczycka
• Święto Tataraku
• Dożynki Gminne
• Festiwal Pieśni Religijnych

W mieście działa również Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Pełczyckiej.

Oświata

Zespół Szkół im. Mikołaja Kopernika w Pełczycach

W Pełczycach w roku szkolnym 2011/2012 działały następujące szkoły publiczne :

• Miejsko-Gminne Przedszkole
• Zespół Szkół im. Mikołaja Kopernika, do którego należą:

- Szkoła Podstawowa

- Publiczne Gimnazjum Nr 1

Kościoły i związki wyznaniowe

Jedyną wspólnotą religijną na terenie gminy Pełczyce jest Kościół katolicki w obrządku łacińskim. W kościelnej strukturze administracyjnej, teren miasta wchodzi w skład dekanatu Barlinek, należącego do Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej. W Pełczycach znajduje się kościół parafialny pw. Narodzenia NMP.

Sport

W Pełczycach istnieje infrastruktura sportowa złożona z kompleksu boisk sportowych Orlik 2012 przy Zespole Szkół.

Kompleks boisk sportowych w Pełczycach

W mieście działają kluby sportowe:

- Klub Żeglarski „SZTAKSEL”

- Uczniowski Klub Sportowy „Sprint”

- Uczniowski Klub Sportowy „DANCE”

- Uczniowski Klub Sportowy „PEŁCZ”

- Klub Sportowy „KŁOS”

Do cyklicznie organizowanych imprez sportowych należą:

• Pełczycki Maraton Pływacki
• Bieg Bursztynowy im. Wojciecha Eckerta

Turystyka

Walory przyrodniczo – krajobrazowe w postaci licznych atrakcji przyrodniczych, bliskości jezior, zabytków architektury oraz położenie na Szlaku Cysterskim należącym do Europejskiego Szlaku Cystersów, stwarza doskonałe warunki do atrakcyjnego spędzania czasu w lesie i nad wodą oraz do poszukiwań śladów historii. Tereny rekreacyjne w mieście złożone z promenady, parku, stadionu, plaży i malowniczej ścieżki zdrowia wokół jeziora zachęcają do aktywnego odpoczynku. Nad jeziorem Stawno przygotowano park z placem zabaw dla dzieci. Na skraju jeziora Duży Pełcz przy wjeździe do Pełczyc znajduje się plaża oraz przystań Klubu Żeglarskiego "Sztaksel".

Do propozycji turystycznych należą:

• Trasa - Zakony Pojezierza Myśliborskiego
• Szlak rowerowy będący alternatywną trasą zamknięcia Pętli Odrzańskiej na odcinku: Barlinek – Pełczyce – Granowo

Demografia

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na dzień 30 września 2012 roku w Pełczycach zamieszkiwały 2684 osoby: 1341 kobiet i 1343 mężczyzn, co stanowi 33,36 % wszystkich mieszkańców gminy Pełczyce. Gęstość zaludnienia na terenie miasta wynosi 206 osób na 1 km².

W latach 2004–2011 wielkość populacji w mieście przedstawia się następująco:

Liczba mieszkańców Pełczyc
(stan na dzień 31 XII)

Rok	Liczba mieszkańców ogółem	Kobiety	Mężczyźni
2004	2669	1355	1314
2005	2697	1359	1338
2006	2680	1350	1330
2007	2675	1346	1329
2008	2692	1366	1326
2009	2674	1364	1310
2010	2681	1365	1316
2011	2717	1360	1357

System ochrony zdrowia

Świadczenia z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej w Pełczycach udzielane są w dni powszednie, w godz. 8.00 - 18.00, z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy. Opieka zdrowotna jest realizowana w gabinecie przychodni - a w przypadkach, gdy jest to medycznie uzasadnione również w domu pacjenta.

W mieście funkcjonuje 1 zakład opieki zdrowotnej, gdzie pacjenci są przyjmowani przez lekarzy rodzinnych oraz 2 apteki zajmujące się sprzedażą leków i innych produktów medycznych. Lekarze specjaliści prowadzą prywatne praktyki lekarskie.

Herb

Herb Miasta Pełczyce

Herbem miasta Pełczyce jest tarcza o białym tle przedstawiająca dąb z zielonymi liśćmi, brązowym pniem i żołędziami w jasnobrązowym kolorze. Dąb wyrasta na zielonym pagórku, na którym o pień drzewa opiera się łapami stojący czarny niedźwiedź z czerwonym językiem skierowany w prawą stronę. Niedźwiedź wiąże się z rodziną von Behr.

Herb miasta określa uchwała nr XI/56/95 Rady Miasta i Gminy w Pełczycach z dnia 23 czerwca 1995 r. .

Zabytki

W Pełczycach do dzisiejszego dnia zachowały się zabytki architektury i obiekty sakralne. Do obiektów zabytkowych zaliczono:

• Kościół pocysterski parafialny pw. Narodzenia NMP z XIII wieku wraz z wyposażeniem (dwa ołtarze i płaskorzeźba)
• Klasztor pocysterski z założeniem klasztorno-folwarcznym
• Budynek ul. Armii Polskiej 18
• Ratusz, Rynek Bursztynowy 2
• Poczta, Rynek Bursztynowy 4
• Plebania, (d. szkoła), ul. Kościelna 7 a
• Grodzisko

• 

  Klasztor pocysterski w Pełczycach

• 

  Zabudowania poklasztorne w Pełczycach

• 

  Kościół Narodzenia NMP w Pełczycach

• 

  Plebania w Pełczycach

Pomniki

• Pomnik Jana Pawła II

Bibliografia

1. Białecki, Tadeusz. Herby miast Pomorza Zachodniego. Szczecin: „Polskie Pismo i Książka”, 1991. ISBN 8385360018
2. Białecki, Tadeusz. Słownik nazw fizjograficznych Pomorza Zachodniego. Szczecin, 2001. ISBN 8371412014
3. Brzustowicz, Bogdan Wojciech. Z niedźwiedziem w herbie. „Ziemia Gorzowska” 1996, nr 19, s. 20
4. Brzustowicz, Grzegorz Jacek. Z przeszłości ziemi pełczyckiej. Pełczyce – Bernstein. Choszczno: ASz - Artur Szuba, 2004. ISBN 8391968022
5. Gminny Program Opieki Nad Zabytkami Gminy Pełczyce na lata 2011-2015. W: Pełczyce. [online]. [Przeglądany 10 lipca 2013]
6. Hydronimy. Część 2. Wody stojące. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006, ISBN 8323996075
7. Koźmiński, Czesław; Michalska, Bożena; Czarnecka, Małgorzata. Klimat województwa zachodniopomorskiego. Szczecin: Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie. Uniwersytet Szczeciński, 2012. ISBN 9788375184433
8. Ogłoszenie Urzędu Wojewódzkiego Szczecińskiego o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości powiatu myśliborskiego. „Szczeciński Dziennik Wojewódzki” 1947, Nr 5, poz. 31
9. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych. „Dziennik Ustaw” 1946, Nr 28, poz. 177
10. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. „Dziennik Ustaw” 1975, Nr 17, poz. 92
11. Strategia Rozwoju Turystyki Powiatu Choszczeńskiego na lata 2012-2015 z perspektywą na lata 2016-2020. W: Biuletyn Informacji Publicznej Starostwo Powiatowe w Choszcznie. [online]. [Przeglądany 9 lipca 2013]
12. Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. „Dziennik Ustaw” 1998, Nr 96, poz. 603
13. Województwo zachodniopomorskie. Podregiony, powiaty, gminy. Szczecin: Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2005 - 2012. ISSN 1733-103X
14. Zarządzenie Nr 74 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 2 grudnia 2008 r. w sprawie nadania numerów drogom wojewódzkim. „Dziennik Urzędowy Ministra Infrastruktury” 2008, Nr 15, poz. 79

Linki zewnętrzne

• Gmina Pełczyce
• Izba Historyczna w Pełczycach
• Bank Danych Lokalnych
• Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Pełczycach
• Szlak Cysterski w Polsce
• Powiatowy Zarząd Dróg w Choszcznie
• Urząd Statystyczny w Szczecinie

Zobacz też

• Starostwo Powiatowe w Choszcznie
• Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie
• Regionalne Towarzystwo Historyczne Ziemi Choszczeńskiej

Autor opracowania: Elżbieta Malinowska