Tadeusz Bursztynowicz
Tadeusz Bursztynowicz | |||
reżyser, dyrektor teatru | |||
| |||
Data urodzenia | 21 marca 1920 | ||
Miejsce urodzenia | Złoczew | ||
Data śmierci | 6 maja 1985 | ||
Miejsce śmierci | Warszawa | ||
Tadeusz Bursztynowicz (1920-1985) – reżyser, dyrektor Teatru Muzycznego w Szczecinie
Życiorys
Tadeusz Bursztynowicz urodził się 21 marca 1920 roku w Złoczewie k. Sieradza. Był synem Michała Bursztynowicza i Antoniny z Janickich. Od początku lat 30. jego rodzina mieszkała we Włodzimierzu Wołyńskim. Tu, w 1934 roku, ukończył kurs teoretyczny dla kandydatów na pilotów szybowcowych. Uczęszczał do Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczego, gdzie uczył się także gry na skrzypcach i podstaw muzyki. Egzamin maturalny zdał w roku 1939 roku. Jako junak Hufców Pracy, brał udział budowie linii obronnej na prawym brzegu Warty w Woźnikach k. Sieradza. Wyjechał do Lwowa, gdzie zdał egzamin na medycynę na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza. Studiów jednak nie podjął.
Od najmłodszych lat pragnął być śpiewakiem. W latach 1939-1940 uczęszczał do Średniej Szkoły Muzycznej we Lwowie. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej i zajęciu Lwowa przez Niemców, wyjechał do rodziny w Grzegorzewicach k. Żyrardowa, gdzie fikcyjnie zatrudniony był jako praktykant rolny. Później przeniósł się do Grzmiącej k. Białobrzegów.
Od 1943 roku przebywał w okupowanej Warszawie. Był urzędnikiem w firmie budowlanej, a potem pracował jako kelner w barze „Pod Znachorem”. Równocześnie brał lekcje śpiewu u Adama Didura. Działał w podziemiu, gdzie nosił pseudonim Miś. W stopniu podporucznika należał do Korpusu Bezpieczeństwa AK. Z formacją tą uczestniczył w powstaniu warszawskim. Po klęsce powstania dostał się do obozu przejściowego w Pruszkowie, skąd wyjechał do rodziny do Grzmiącej. Krótko przebywał w Milanówku, skąd w lutym 1945 roku udał się do Krakowa. Tu spotkał Adama Didura. W marcu tego samego roku rozpoczął studia wokalne w Państwowym Śląskim Konserwatorium w Katowicach w klasie Didura. Za namową i przy współpracy Adama Didura podjął się zorganizowania teatru operowego na Śląsku. Na tym polu położył ogromne zasługi.
Od 1 kwietnia 1945 do 1949 roku był dyrektorem administracyjnym, intendentem, a w ostatnim okresie wicedyrektorem Opery Katowickiej z siedzibą w Bytomiu. Prowadząc teatr na własną finansową odpowiedzialność, w dniu 25 lutego 1947 roku cały majątek teatru przekazał powołanemu w grudniu 1946 roku Stowarzyszeniu Opera Śląska, doprowadzając tym samym do upaństwowienia teatru. Od 1 sierpnia 1949 do 15 października 1950 roku zajmował stanowisko dyrektora naczelnego Opery Śląskiej w Bytomiu. W latach 1946-1949 pobierał lekcje śpiewu u Stefana Beliny-Skupiewskiego, tenora i dyrektora artystycznego Opery. Mimo dobrych warunków wokalnych (tenor o ciepłym brzmieniu) i interesujących warunków zewnętrznych, zrezygnował z kariery śpiewaka na rzecz administrowania placówkami teatralnymi.
W 1950 roku wyjechał do Warszawy, gdzie 16 października powierzono mu stanowisko dyrektora naczelnego placówki o nazwie Państwowa Opera i Filharmonia Warszawska. Po jej podziale w styczniu 1952 roku, stanął na czele Państwowej Opery w Warszawie. Przyczynił się wówczas do przebudowy gmachu „Roma” na potrzeby opery i operetki. Zwolniony ze stanowiska w lipcu 1952 roku, został kierownikiem działu w Agencji Imprez Artystycznych „Artos” (od 1 sierpnia 1952 do 1 października 1953).
W latach 1953-1954 kierował Państwowym Teatrem Komedii Muzycznej (dawny Teatr Nowy) przy ul. Puławskiej w Warszawie. W styczniu 1954 został także kierownikiem artystycznym tej placówki. Po przemianowaniu teatru w styczniu 1955 roku na Operetkę Warszawską, został jej kierownikiem artystycznym i dyrektorem (od 24 maja 1957). Za jego kadencji, w styczniu 1960 roku, wystawiono Borysa Godunowa Modesta Musorgskiego z Bernardem Ładyszem w roli tytułowej, spektakl uważany do dziś za jedno z najwybitniejszych przedstawień w historii polskiego teatru operowego. Operą Warszawską kierował do 1970 roku, gościnnie reżyserując przedstawienia także w innych miastach Polski, m.in. Wesołą wdówkę (1966) i Krainę uśmiechu (1970) Franza Lehára w Bydgoszczy. W latach 1959-1962 podjął studia na Wydziale Reżyserii Wyższej Szkoły Teatralnej.
W 1971 roku przeniósł się do Szczecina. Tu 1 lipca stanął na czele Teatru Muzycznego, który pod jego dyrekcją wkrótce awansował z operetki do rangi sceny muzyczno-operowej. Już na wstępie podjął starania o przeniesienie Teatru Muzycznego z dotychczasowej siedziby w sali gimnastycznej Komendy Wojewódzkiej MO przy ul. Potulickiej do innego budynku. W 1972 roku uzyskał zgodę na przeniesienie teatru do nowych pomieszczeń. Początkowo siedziba Teatru Muzycznego miała się mieścić w budynku Teatru Polskiego, który miał zostać rozbudowany (m.in. powiększenie widowni do 1000 miejsc). Do adaptacji budynku na potrzeby sceny muzycznej jednak nie doszło. Wkrótce otrzymał propozycje przeniesienia Teatru Muzycznego do odbudowywanego skrzydła w Zamku Książąt Pomorskich. Wykorzystując okres przeznaczony na adaptację pomieszczeń zamkowych (remont zakończono w 1978), powiększył zespół artystyczny. Sprowadził do Szczecina wielu młodych solistów, muzyków, tancerzy i dyrygentów. Z jego inicjatywy zmianie uległ też profil teatru. Wzorując się na modelu sceny niemieckiej, wprowadził do repertuaru szczecińskiego Teatru Muzycznego także opery i balety. Już w listopadzie 1978 roku wystawił we własnej reżyserii Wesołe kumoszki z Windsoru Nicolaia, które odniosły spory sukces. Kolejnym krokiem było zwiększenie liczby premier do sześciu rocznie. W kolejnych latach jego dyrekcji teatr dawał do 300 przedstawień rocznie dla ok. 120 tys. widzów. Po raz pierwszy w historii szczecińskiej sceny muzycznej wybrane spektakle były przygotowywane również z myślą o telewidzach. Realizowane przez szczeciński Oddział Telewizji Polskiej, były później emitowane w programie ogólnopolskim. Coraz częściej zapraszano na gościnne występy lub do współpracy artystów z innych teatrów muzycznych i operowych w kraju (m.in. Barbara Bittnerówna). Podjął także bardzo owocną współpracę i wymianę artystyczną ze wschodnioniemieckimi scenami muzycznymi, m.in. ze słynnym Volkstheater w Dessau. Tam, w 1976 roku, wyreżyserował operetkę Student żebrak.
Mimo ciężkiej choroby, nie ustawał w pracy dla sceny muzycznej. Był wieloletnim skarbnikiem Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego i członkiem SPATiF (ob. ZASP).
Żonaty ze śpiewaczką Jadwigą Lachetówną (1920-2006), z którą ślub wziął 23 grudnia 1950 roku w Katowicach. Ich syn Jacek (ur. 28 lipca 1952 w Warszawie) jest aktorem.
Zmarł 6 maja 1985 roku w Warszawie, w trakcie przygotowań do premiery opery Zamek na Czorsztynie Karola Kurpińskiego.
Z inicjatywy szczecińskiego Stowarzyszenia „Czas Przestrzeń Tożsamość”, 2 listopada 2015 roku na Cmentarzu Centralnym posadzono Drzewko Pamięci, którym uhonorowano Tadeusza Bursztynowicza jako osobę zasłużoną dla życia kulturalnego Szczecina
Działalność artystyczna (Szczecin)
Teatr
Tytuł | Kompozytor | Autor libretta | Forma twórczości | Teatr | data premiery |
---|---|---|---|---|---|
Kraina uśmiechu | Franz Lehár | Victor Léon, Ludwig Herzen | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 15 grudnia 1971 |
Krakowiacy i Górale | Jan Stefani | Wojciech Bogusławski | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 19 kwietnia 1972 |
Domek trzech dziewcząt | Heinrich Berté wg muzyki Franza Schuberta | Alfred Willner, Heinz Reichert wg powieści Schwammerl Rudolfa Hansa Bartscha | inscenizacja i reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 18 lipca 1973 |
Nicole | Michael Jary | Andreas Bauer wg Ernsta Nebhuta | inscenizacja i reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 28 grudnia 1973 |
Pancerni i pies | Benedykt Konowalski | Maria i Janusz Przymanowscy | inscenizacja i reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 25 kwietnia 1974 |
Piękna Helena | Jacques Offenbach | Janusz Minkiewicz wg Henri Meilhaca i Ludovica Halevy'a | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 19 lutego 1975 |
Wesoła wdówka | Franz Lehár | Victor Léon, Leo Stein | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 28 stycznia 1976 |
Rose Marie | Rudolf Friml, Herbert Stothart | Otto Harbach, Oskar Hammerstein | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 25 maja 1977 |
Wesołe kumoszki z Windsoru | Otto Nicolai | Herman Mosenthal wg Williama Shakespeare'a | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 22 listopada 1978 |
Baron cygański | Johann Strauss syn | Ignaz Schnitzer wg noweli SaffiMaurycego Jokaya | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 14 listopada 1979 |
Straszny dwór | Stanisław Moniuszko | Jan Chęciński | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 10 lipca 1980 |
Madama Butterfly | Giacomo Puccini | Luigi Illica i Giuseppe Giacosa wg powieści Johna Luthera Longa i dramatu Davida Belasco | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 27 stycznia 1982 |
Halka | Moniuszko Stanisław | Włodzimierz Wolski | reżyseria z Ewą Kołogórską | Państwowy Teatr Muzyczny | 17 czerwca 1982 |
Toto | Marek Sart | Małgorzata Goraj | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 27 stycznia 1983 |
Traviata | Giuseppe Verdi | Francesco Maria Piave wg Damy kameliowej Aleksandra Dumasa syna | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 23 czerwca 1983 |
Mój przyjaciel Bunbury | Gerd Natschinski | Helmut Bez i Jürgen Degenhardt wg komedii Bądźmy poważni na serio (Brat marnotrawny) Oscara Wilde'a | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 14 czerwca 1984 |
Tosca | Giacomo Puccini | Luigi Illica i Giuseppe Giacosa wg Victoriena Sardou | reżyseria | Państwowy Teatr Muzyczny | 6 lutego 1985 |
Kraina uśmiechu | Franz Lehár | Victor Léon, Ludwig Herzen | przekład (reżyseria: Wiesław Ochman) | Opera na Zamku | 24 stycznia 2007 |
Uroczystość przekazania symbolicznego klucza do nowej siedziby Teatru Muzycznego w Zamku Książąt Pomorskich. Po lewej wojewoda Jerzy Kuczyński, w środku Tadeusz Bursztynowicz (1978)
Podczas wywiadu udzielanego Tadeuszowi Klimowskiemu (1980)
Podczas próby (lata 80.). Od lewej: Edmund Borowski (dyrygent), Lesław Finze (opiekun wokalny), Tadeusz Bursztynowicz (reżyser)
Telewizja
Tytuł | Kompozytor | Autor libretta | Reżyseria | Realizacja TV | Rodzaj twórczości | Data premiery |
---|---|---|---|---|---|---|
Krakowiacy i Górale | Jan Stefani | Wojciech Bogusławski | Tadeusz Bursztynowicz | reżyseria | 1 stycznia 1973 (TVP1 - pr. ogólnop.) | |
Aniuta | Jurij Siergiejewicz Milutin | Wiesław Głowacz (scenariusz) wg Jakuba Zyskinda | Tadeusz Bursztynowicz | Irena Sobierajska | reżyseria | 3 czerwca 1975 (TVP2 - pr. ogólnop.) |
Nagrody i wyróżnienia
- 1980 – nagroda Prezydium WRN w Szczecinie „za wkład pracy w doskonalenie poziomu artystycznego teatru oraz organizację jego działalności na Zamku Książąt Pomorskich
- 1981 – nagroda zespołowa Prezydium WRN w Szczecinie dla realizatorów (Tadeusz Bursztynowicz, Wojciech Zieleziński, Jerzy Michalak, Zbigniew Kiliński) Strasznego Dworu w Teatrze Muzycznym w Szczecinie
Odznaczenia
- 1955 – Medal 10-lecia PRL
- 1963 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- 1966 – Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
- 1972 – Zasłużony Działacz Kultury
- 1974 – Srebrny Krzyż Zasługi
- 1975 – Medal 30-lecia PRL
- 1979 – Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego
- 1981 – Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego
O Tadeuszu Bursztynowiczu
- (...) Tak więc szczeciński Teatr Muzyczny liczy już sobie więcej niż 25 lat. Przez poważną część tego okresu był on jedynie teatrem operetkowym; dopiero Tadeusz Bursztynowicz, który notabene dyrekcję tej placówki sprawuje już od lat dwunastu (jak ten czas leci...), pokusił się o to, by bardziej wszechstronnie ukształtować jej charakter i bardziej ambitne nadać jej oblicze, wprowadzając na jej scenę, obok operetek i musicali, także operę i balet. Jego też energicznym i usilnym staraniom w znacznej mierze zawdzięczać należy fakt, że z prymitywnej „tymczasowej” siedziby przy ul. Potulickiej (powstałej w wyniku zaadaptowania pomieszczeń... dawniejszej sali gimnastycznej i klubu milicyjnego) Teatr mógł pod koniec lat siedemdziesiątych przenieść się do odbudowywanego stopniowo zachodniego i południowego skrzydła Zamku Książąt Pomorskich, zyskując stokroć lepsze warunki pracy, no i salę, do której także publiczność wkracza z przyjemnością. (Józef Kański, Verdi i jubileusz szczecińskiego teatru, „Ruch Muzyczny” 1983 nr 20, s. 1)
Ciekawostki
- W „Kronice Miasta Szczecina 1985” ukazał się artykuł Mikołaja Szczęsnego Wspomnienie o Tadeuszu Bursztynowiczu. Dyrektor spełnionych marzeń
- W dniu 24 stycznia 1997 roku na ścianie wschodniego skrzydła Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie odsłonięto pamiątkową tablicę poświęconą dyrektorowi Tadeuszowi Bursztynowiczowi. Fundatorem tablicy było Stowarzyszenie Miłośników Opery i Operetki w Szczecinie. Tablicę wykonał Zakład Kamieniarski Edwarda Momota
- W plebiscycie „Szczecinianie Stulecia”, ogłoszonym na przełomie XX i XXI wieku przez Gazetę Wyborczą (edycja szczecińska), Rozgłośnię Radiową i TVP Szczecin, Tadeusz Bursztynowicz zajął 55 miejsce
Bibliografia
- 40 lat Szczecińskiej Sceny Muzycznej (pod red. Małgorzaty Mazurek), Opera i Operetka w Szczecinie, Szczecin 1997
- Encyklopedia Szczecina t. I A-O (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999
- Małgorzata Komorowska, Kronika teatrów muzycznych PRL lipiec 1944 - czerwiec 1989, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2003
Inne
- Programy teatralne (zbiory własne)
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
- Materiały z archiwum Opery na Zamku w Szczecinie