Teatr Komedia Muzyczna
Teatr Komedia Muzyczna – prywatny teatr dramatyczno-muzyczny, działający w Szczecinie od 1946 roku
Historia
W 1944 roku na terenie wyzwolonego spod okupacji niemieckiej Lwowa swoją działalność wznowił Teatr Polski, prowadzony przez dyrektora Bronisława Dąbrowskiego. W wyniku rewizji granic i związanej z tym akcji przesiedlania ludności polskiej z Kresów Wschodnich na Ziemie Odzyskane, w sierpniu 1945 roku zespół Teatru Polskiego przeniósł się do Katowic. Mimo akcji repatriacyjnej, we Lwowie pozostało jednak około 60 tys. Polaków, z których sporą grupę stanowili aktorzy, muzycy i tancerze. Wykorzystując tę sytuację, dyrygent Teatru Polskiego, Sylwester Czosnowski, który również nie opuścił Lwowa, postanowił zebrać pozostałych artystów i utworzyć zespół teatralny. Dzięki przychylności Związku Patriotów Polskich, we wrześniu 1945 przy Zarządzie Obwodowym ZPP we Lwowie powstało Koło Dramatyczne, które miesiąc później przyjęło nazwę Teatr Małych Form „Miniatury”. Na czele zespołu stanęli Sylwester Czosnowski i Kazimierz Bajon. Początkowo trzon zespołu stanowiło ośmiu aktorów o różnym dorobku artystycznym i kwalifikacjach oraz dwunastu pracowników administracyjnych. Sukcesywnie grupa ta powiększała się. W grudniu 1945 roku kierownictwo teatru przejęła wyłoniona z zespołu Rada Teatralna, w skład której wchodzili przedstawiciel ZPP, Franciszek Jukniewicz, Henryk Lotar oraz Sylwester Czosnowski, który został upoważniony do przeprowadzenia z władzami rozmów na temat wyjazdu zespołu do Polski. W okresie od września 1945 do maja 1946 roku Teatr Małych Form „Miniatury” przygotował siedem przedstawień, z których sześć było programami rewiowymi, natomiast siódmy komedią Niccodemiego Świderek. Spektakle odbywały się kilka razy w tygodniu w salce mieszczącej około 200 osób.
Za zgodą Ministerstwa Kultury i Sztuki, latem 1946 roku członków teatru repatriowano do Szczecina. Do miasta zespół przybył 25 czerwca. Po otrzymaniu stosownej dyrektorskiej konwencji wydanej przez Zarząd Główny ZASP, na czele zespołu stanął Sylwester Czosnowski. Początkowo, ze względu na brak własnej siedziby, „Były Teatr Związku Patriotów Polskich we Lwowie”, prowadził działalność objazdową. Wziął także udział w manifestacji Trzymamy straż nad Odrą. Artyści występowali głównie w repertuarze rewiowym. Aktorom towarzyszyła orkiestra pod dyrekcją Izydora Szabsaja - jeden z pierwszych profesjonalnych zespołów muzycznych w polskim Szczecinie.
W dniu 1 września Sylwester Czosnowski przejął wraz z zespołem budynek przy ul. Swarożyca 5, będący do tej pory siedzibą Teatru Polskiego Bronisława Skąpskiego. Po przemianowaniu Teatru Małych Form „Miniatury” na Teatr Komedia Muzyczna, zespół zainaugurował działalność sceny programem składanym Na falach Odry w reżyserii Henryka Lotara, granym także na ulicach i skwerach miasta. Zdaniem dziennikarza radiowego i literata, Stanisława Telegi, było to coś pośredniego pomiędzy kabaretem, cyrkiem, a poczciwym widowiskiem harcerskim. Miesiąc później wystawiono Przeprowadzkę K.H. Rostworowskiego w reżyserii Jerzego Śliwińskiego. Otoczka skandalu towarzysząca spektaklowi wywołała żywą reakcję publiczności i długotrwałą polemikę prasową. Samemu przedstawieniu przysporzyła jednak wielu widzów.
Teatr Komedia Muzyczna jako placówka prywatna, utrzymywał się przede wszystkim ze sprzedaży biletów. Rzadko korzystano ze wsparcia władz samorządowych i rządowych. Niewielkie subwencje, które przyznawano, nie uchroniły teatru od długów, w które stopniowo popadał. Zespół zmuszony był do grania repertuaru lekkiego, często budzącego wśród widzów kontrowersje, ale który jednak chętnie oglądano. Walcząc o dobre imię zespołu, Sylwester Czosnowski sprowadził do Szczecina grono znakomitych aktorów, m.in. Marię Malicką, Zdzisława Karczewskiego, Artura Młodnickiego, Władysława Stomę oraz artystów baletowych, m.in. Leokadię Walicką-Ciesielską, Stanisława Krzanowskiego i Wincentego Wesołowskiego. Niekwestionowaną gwiazdą zespołu pozostawała jednak ówczesna żona Sylwestra Czosnowskiego, Bogusława Michna-Czosnowska, która śpiewając o „kwitnącym magnoliami Szczecinie”, próbowała zaszczepić lokalny patriotyzm.
W październiku 1947 roku zmieniono nazwę na Teatr Polski. Sylwester Czosnowski pozostał dyrektorem, kierownikiem artystycznym i dyrygentem tej sceny. Teatrem kierował do 20 września 1948 roku. Później teatr pozostawał pod zarządem komisarycznym F. Smosarskiego. W grudniu uległ rozwiązaniu. Jego miejsce zajął powołany do życia przez Zbigniewa Sawana Państwowy Teatr Polski, który swą działalność rozpoczął w styczniu 1949 roku. W 1952 roku placówka ta weszła w skład Państwowych Teatrów Dramatycznych w Szczecinie.
W czasie dwuletniej działalności zespół Teatru Komedia Muzyczna, a później Teatru Polskiego, dał 39 premier dla niemal ćwierćmilionowej widowni. Zagrano 800 przedstawień, z których większośc stanowiły farsy i komedie muzyczne. W ramach działalności objazdowej część przedstawień odbyła się także poza Szczecinem. Na krótko uruchomiono Małą Scenę, na której wystawiono Męża i żonę A. Fredry.
Zespół (1946-1948)
- Rada Artystyczna: Janina Gozdecka, Gustaw Rasiński, Jan Ulrich
- Kierownictwo: Sylwester Czosnowski (dyrektor), Stanisław Wurst-Warski (kierownik literacki), Henryk Lotar (główny reżyser), Gustaw Rasiński (reżyser), Jerzy Śliwiński, Stanisław Tenerowicz (dekorator), Leokadia Walicka-Ciesielska (baletmistrz)
- Zespół aktorski: Janina Gozdecka, Zofia Michna, Bogusława Michna-Czosnowska, Janina Pitołaj, Hanna Rajkowska, Leonia Rasińska, Róża Reisman-Rajska, Ada Wesołowska, Zdzisława Zarembianka, Jan Daszewski, Józef Koczoń, Stefan Kopyra, Stanisław Krzanowski, Józef Medycki, Artur Młodnicki, Bernard Neuwald-Nowacki, Edward Newada, Gustaw Rasiński, Tibor Spalter, Jerzy Śliwiński, Jan Ulrich, Wincenty Wesołowski
- Zespół muzyczny: Maria Trusiówna, Emma Wolfstach, Sergiusz Arawski, Arnold Awin, Józef Buj, Alfons Florek, Marian Foksa, Jan Głowaczewski, Klemens Łukasiewicz, Stanisław Okołowicz, Józef Przepędziński, Izydor Szabsaj (dyrygent i kier. muzyczny)
- Dział techniczny: Maria Leszczycowa, Apolonia Nerat, Józef Kaszuba, Jan Klimkiewicz, Michał Kłym, Zdzisław Łabaziewicz, Włodzimierz Stasiw, Józef Świtelski, Edward Terlecki, Marian Waśko
- Dział administracyjny: Izabella Osiadacz, Józefa Pawlak, Wanda Słopecka, Julia Szperber, Teresa Tkaczuszyn, Leon Jakliński, Jan Pawlak, Edward Płoszczański, Tadeusz Torkowski, Jan Wolski
Przedstawienia teatralne
Komedia Muzyczna
| Tytuł | Autor | Reżyser | Scenograf | Data premiery |
|---|---|---|---|---|
| Na falach Odry | program składany | Henryk Lotar | Mikołaj Kiss-Orski | 1 września 1946 |
| Przeprowadzka | Karol Hubert Rostworowski | Jerzy Śliwiński | Mikołaj Kiss-Orski | 26 września 1946 |
| Rozkoszna dziewczyna | Ralf Benatzky | Jerzy Śliwiński | Mikołaj Kiss-Orski | 25 października 1946 |
| Gałganek | Dario Niccodemi | Gustaw Rasiński | Ada Wesołowska | 22 listopada 1946 |
| Moja siostra i ja | Georges Berr, Louis Verneuil | Sylwester Czosnowski | Mikołaj Kiss-Orski | 10 grudnia 1946 |
| Szkarłatne róże | Aldo de Benedetti | Jerzy Śliwiński | Mikołaj Kiss-Orski | 28 grudnia 1946 |
| Zemsta | Aleksander Fredro | Jerzy Śliwiński | Mikołaj Kiss-Orski | 11 stycznia 1947 |
| Mariusz | Marcel Pagnol | Zdzisław Karczewski | J. Arch | 14 lutego 1947 |
| Panna Maliczewska | Gabriela Zapolska | Zdzisław Karczewski | Paweł Bałakiriew | 1 marca 1947 |
| Mąż pognębiony | Molière | Henryk Lotar | Paweł Bałakirew | 20 marca 1947 |
| Subretka | Jacques Deval | Zdzisław Karczewski | Paweł Bałakirew | 12 kwietnia 1947 |
| Jan | Laszlo Bus-Fekete | Artur Młodnicki | Paweł Bałakirew | 26 kwietnia 1947 |
| Niebieski lis | Franciszek Herczeg | Artur Młodnicki | Paweł Bałakirew | 10 maja 1947 |
| Moja żona Penelopa | Zdzisław Gozdawa, Wacław Stępień | Artur Młodnicki | Paweł Bałakirew | 31 maja 1947 |
| Dwa teatry | Jerzy Szaniawski | Zdzisław Karczewski | Paweł Bałakirew | 24 czerwca 1947 |
| Milionerka | George Bernard Shaw | Artur Młodnicki | Paweł Bałakirew | 19 lipca 1947 |
| Rozdroże miłości | Jerzy Zawieyski | Artur Młodnicki | Tadeusz Rajkowski | 20 września 1947 |
| Moralność pani Dulskiej | Gabriela Zapolska | Artur Młodnicki | Tadeusz Rajkowski | 4 października 1947 |
Afisze teatralne
Teatr Polski
| Tytuł | Autor | Reżyser | Scenograf | Data premiery |
|---|---|---|---|---|
| Cień | Dario Niccodemi | Gustaw Rasiński | Tadeusz Rajkowski | 18 października 1947 |
| Ożenek | Mikołaj Gogol | Franciszek Rychłowski | Tadeusz Rajkowski | 8 listopada 1947 |
| Cały dzień bez kłamstwa | James Montgomery | Zespół | Tadeusz Rajkowski | 22 listopada 1947 |
| Głupi Jakub | Tadeusz Rittner | Franciszek Rychłowski | Tadeusz Rajkowski | 13 grudnia 1947 |
| Krawiec w zamku | Paul Armont, Leopold Marchand | Artur Młodnicki | Tadeusz Rajkowski | 6 stycznia 1948 |
| Człowiek za burtą | Antoni Cwojdziński | Wacław Ścibor | Tadeusz Rajkowski | styczeń 1948 |
| Przyjaciel nadejdzie wieczorem | Jacques Companeez, Yvan Noe | Henryk Lotar | Tadeusz Rajkowski | 31 stycznia 1948 |
| Droga do źródeł | Tadeusz Perkitny | Artur Młodnicki | Tadeusz Rajkowski | 20 lutego 1948 |
| Mąż i żona | Aleksander Fredro | Henryk Lotar | Tadeusz Rajkowski | 2 marca 1948 |
| Ósma żona Sinobrodego | Alfred Savoir właść. Alfred Poznański | Artur Młodnicki | Tadeusz Rajkowski | 6 marca 1948 |
| Dar poranka | Giovacchino Forzano | Wacław Ścibor | Tadeusz Rajkowski | 28 marca 1948 |
| Świt, dzień i noc | Dario Niccodemi | Wacław Ścibor | Tadeusz Rajkowski | 29 marca 1948 |
| Ładna historia | Gaston Armand de Caillavet, Etienne Rey, Robert de Flers | Wacław Ścibor | Tadeusz Rajkowski | 15 kwietnia 1948 |
| Widowisko Sartre`owskie (Ladacznica z zasadami; Przy drzwiach zamkniętych) | Jean-Paul Sartre | Henryk Lotar | Tadeusz Rajkowski | 5 maja 1948 |
| Ojczyzna na trasie (Trasa) | Kazimierz Barnaś | Karol Zbyszkowski | Tadeusz Rajkowski | 29 maja 1948 |
| Pani prezesowa | Maurice Hennequin, Pierre Veber | Henryk Lotar | Tadeusz Rajkowski | 12 czerwca 1948 |
| Sprawa Moniki | Maria Morozowicz-Szczepkowska | Henryk Lotar | Tadeusz Rajkowski | 30 czerwca 1948 |
| Egzotyczna kuzynka | Louis Verneuil | Zespół | Tadeusz Rajkowski | 17 lipca 1948 |
| Grube ryby | Michał Bałucki | Władysław Stoma | Tadeusz Rajkowski | 14 września 1948 |
| Strzały na ulicy Długiej | Anna Świrszczyńska | Henryk Lotar | Tadeusz Rajkowski | 2 października 1948 |
| Niewinni winowajcy | Aleksander Ostrowski | Henryk Lotar | Tadeusz Rajkowski | 29 października 1948 |
| Roztwór profesora Pytla | Bruno Winawer | Henryk Lotar | Tadeusz Rajkowski | 4 grudnia 1948 |
Źródła
Bibliografia
- Władysław Daniszewski, Szczecińskie teatry dramatyczne w: Teatry dramatyczne w Szczecinie (pod red. Danuty Piotrowskiej), Wyd. Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”, Poznań 1965
- Encyklopedia Szczecina t. II P-Ż (pod red. Tadeusza Białeckiego, autor hasła Ryszard Markow), Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000
- Ryszard Markow, Teatr Czosnowskiego. Lwów - Szczecin 1945-1948 (przewodnik po wystawie), Klub „Kierunki” Stowarzyszenia PAX, Szczecin 1985
Inne
- Materiały ze zbiorów Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie
